ENQERE - 5'emîn Kongreya Mezin a Asayî ya HDP'ê ya bi dirûşma "Çareserî em in", ji Colemêrgê heta Edîrneyê bi tevlibûna deh hezaran bi coş dest pê kir.

 

5'emîn Kongreya Mezin a Asayî ya Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) li Salona Sporê ya Arena ya Enqereyê tê lidarxistin. Ji Colemêrg heta Edîrneyê bi deh hezaran kes tevli kongreya ku bi dirûşmên "Çareserî li cem me ye"hat lidarxistin bûn. Di kongreya ku posterê mezin ê Denîz Poyraz a li Rêxistina HDP'ê ya Îzmîrê hat qetilkirin û pankarta "Denîz Poyraz nemir e", "Bi Tifaqa Demokratîk re Rêya Sêyemîn", "Hevserokatî xeta me ya binevşî ye" hatin daliqandin. rêz, "Em dev ji Peymana Stenbolê bernadin", "Tifaqa Demokrasiyê" Em ê bi vê têkoşînê teqez bi ser bikevin", "Di têkoşîna li dijî tundiya li ser jinê de çareserî em in", "Ne şer, aştî û çareserî." Tecrîd”, “Komara Demokratîk, ne rejîma monîst”, “Parvekirina wekhev, ne birçîbûn û xizanî”, “Çareseriya azadiyê em in, em xwedî gotina xwe ne”, "Ji bo çareseriya pirsa kurd demokrasî" hatin daliqandin. 

 

Li beşa protokola çapemeniyê ya eywanê jî pankartên “Çapemeniya azad nayê bêdengkirin” û “Azadî ji bo rojnamegeran” hatibûn daliqandin. Her wiha pankartên “Li dijî faşîzmê çareserî em in”, “Ji şer û tecrîdê re na çareserî aştî ye”, “Li dijî xizaniya jinan çareserî em in” û “Long live international solidarity” (Bijî piştevaniya navneteweyî) hatibûn daliqandin. 

 

Delegeyan cih girt

 

Di kongreyê de dê hezar û 50 delege dengê xwe bidin û bi vê yekê re dê lîsteya endamên Meclisa Partiyê (PM) ku 100 jê esîl, 50 jê cîgir û 30 jî yên rûmetê bên hilbijartin û Hevserokên Giştî bên diyarkirin. Di heman demê de nivîskar, rewşenbîr, hunermend û siyasetmedarên ji derdorên cuda jî di nav de dê Lijneya Şêwrê ya berfireh bê ragihandin. Her wiha navên kesên ku dê di Lijneya Displînê ya Navendî û Komîsyona Lihevhatinê jî bên diyarkirin. 

 

Kursî bi alayên HDP'ê hatin xemilandin 

 

Kursiyên kongreyê bi alayên HDP’ê hatibûn xemilandin û pirtûkçeya “Rapora Qeyûm” ku tê de qala xebatên qeyûmên li şaredariyên HDP’ê hatine tayînkirin vedibêje û pirtûkçeya Rapora Çalakiyan ku xebatên HDP’ê yên di navbera 23’ê sibata 2020’an heta 2’yê tîrmeha 2022’yan vedibêje hatibûn danîn. Li beşa ji bo mêvanên ji Herêma Federal a Kurdistanê, Rojhilata Navîn û Ewropayê jî pirtûkçeyên bi zimanên kurdî û inglîzî yên ji rapora “Desteserkirina Îrade û Rastiya Qeyûma” pêk tê hatibûn danîn. 

 

Her wiha siyasetmedarê kurd Ahmet Turk û parlamenterên dema berê Abdullah Zeydan, Adem Geverî, Behçet Yildirim û Sirri Sureyya Onder jî di nav de gelek siyasetmedar jî beşdarî kongreyê bûn. 

 

Gelek Nûnerên baweriyan jî cih girtin 

 

Hevserokên Komeleya Elewiyan a Demokratîk (DAD) Kadriye Dogan û Mûsa Kulu, Hewldena Kongreya Çerkesan a Demokratîk (JÎNEPS), Komeleya Alîkarî û Piştevaniyê ya Alimên Olê, Komeleya  Çandê ya Koçgirî, Cîgirê SErokê Giştî yê Weqfa Çanda Anatoliyayê yê Haci Bektaş Velî Nûsret Tunç, Lijneya Rêveberiya Giştî ya Komeleya Çandê ya Pîr Sultan Abdal, Hevseroka Konfederasyona Yekitiya Elewiyan a Ewropayê Nevîn Kamîlagaoglu, Cîgirê Serokê Giştî yê Federasyona Elewî Bektaşî (ABF) Nûrûllah Esat Unsal, Serokê Giştî yê Federasyona Komeleyên Elewiyan Celal Firat, Ji AGOS’ê Pakrat Estukyan, Seroka Federasyona Komeleyên Suryanan Evgîl Turker, Nûnera Navenda Çandê ya Gurciyan Ceyhan Ceyhan Akay û Serokê Giştî yê Komeleya Mafên Romanan Yucel Tutal beşdarî kongreyê bûn. 

 

Rewşenbîr li kongreyê amade bûn

 

Rojnameger Huseyîn Aykol, Ayşegul Dogan, Çîgdem Toker, Gokçer Tahîncîoglu, Mehmet Altan, Mûrat Sabuncu, Nevşîn Mengu, nivîskar Alî Bîlge, Emîne Uçak û akademîsyen Dîlek Hattatoglû, Dînçer Demîrkent, Onur Hamzaoglû, apê lîstikvanê rêzefilman Kerem Firtina yê bi navê Dogan Firtina jî beşdarî kongreyê bûn. 

 

Xizmên kesên hatin qetilkirin

 

Komeleya Piştevaniya bi Malbatên Girtî û Hikûmxwaran re (TUAY-DER), keça Mûsa Anter a bi navê Rahşan Anter, li ser navê Malbatên Pirsûsê Metîn Kiliç û Fetîh Aydin, dayika Mehmet Tunç a bi navê Esmer Tunç û hevjîna wî Zeynep Tunç, dayikên Sêvê Demîr, Pakîze Nayir û Fatma Uyar ên li Silopiyayê hatibûn qetilkirin Sakîne Demîr, Behiye Nayir û Hatîce Uyar, li ser navê malbata Şenyaşar Ferît Şenyaşar, biraziya Tahîr Elçî ya bi navê Dîlan Elçî, dayika Medenî Yildirim a bi navê Fahriye Yildirim, dayika Denîz Poyraz a bi navê Fehîme Poyraz, Înîsiyatîfa Dayikên Aştiyê, bavê Azîz Guler ê bi navê Mehmet Guler, dayika Rozerîn Çukur a bi navê Fîkriye Çukur, bavê Dîlek Dogan ê bi navê Metîn Dogan, hevjîna Servet Turgut a bi navê Makbûle Turgut û kurê wê Huseyîn Turgut, kekê endamê PM’a DBP’ê Mehmet Yavûzel ê bi navê Reşat Yavûzel, li ser navê Malbatên Geziyê dayika Ahmet Atakan a bi navê Emsal Atakan, bavê Cemîle Çagirga ê bi navê Ramazan Çagirga, xwîşka Garîbe Gezer a bi navê Asya Gezer, hevjîna Muhsîn Melîk a bi navê Şenay Melîk, Malbatên Rososkê, kekê Haci Lokman Bîrlîk ê bi navê Huseyîn Bîrlîk, Seroka Komeleya 10’ê Cotmehê Mehtap Sakîncî Coşkun, xwîşka Karder Ortakkaya ya bi navê Ayşegul Ortakkaya, bavê Ekîn Ceren Dogrukan ê bi navê Nusret Dogrukan, kekê Metîn Lokumcu yê bi navê Ulaş Lokumcu, Elîf Dumanli ku ji Komkujiya Madimakê bi birîndarî xelas bûbû, ji malbata Dedeogullari ku ji komkujiyê xelas bûbû Çetîn Dedeogullari, hevjîna Mûrat Bozlak a bi navê Zeycan Bozlak, kurê Orhan Dogan ê bi navê Emre Dogan û keça Ferîdûn Yazar a bi navê Rahşan Yazar jî di kongreyê de amade bûn. 

 

Xizmên siyasetmedarên girtî

 

Ji malbata Hevserokê Giştî yê HDP’ê yê Berê Selahattîn Demîrtaş hevjîna wî Başak Demîrtaş, hevjîna Hevşaredarê Bajarê Mezin a Amedê Selçûk Mizrakli ku li şûna wî qeyûm hatibû tayînkirin Zeynep Mizrakli û hevjînê Gulserem Yildirim ê bi navê Kamîren Yildirim jî di kongreyê de cih girtin. 

 

Jinan bi hemû hêza xwe li eywanê cih girtin

 

Endamên Tevgera Jinên Azad (TJA), li ser navê Uçan Supurgeyê Îrem Kuralay, endama Tora Parastina Jinan a Enqereyê Buse Uçer, Jinên Anarşîst a Enqereyê Zeynep Ulger, endamên Komeleya Jinan a Mîmoza ya Mêrsînê, Jin bi hev re Bihêz in a Îzmîrê, endamên Komeleya Jinan a Star a Wanê û rêxistinên jinan jî beşdarî kongreyê bûn. Her wiha ji Botan û Serhedê heta Ege û Marmarayê, jin bi cil û bergên xwe yên neteweyî û rengîn beşdarî kongreyê bûn. 

 

Pêkhatiyên HDP'ê amade bûn

 

Hevberdevkên Kongreya Demokratîk a Gelan (HDK) Esengul Demîr û Cengîz Çîçek, Hevserokê Kongreya Civaka Demokratîk (KCD) Berdan Ozturk, Hevserokên Giştî yên Partiya Herêmên Demokratîk (DBP) Saliha Aydenîz û Keskîn Bayindir, Hevserokên Partiya Sosyalîst a Bindestan (ESP) Ozlem Gumuştaş û Şahîn Tumuklu, Seroka Giştî ya Partiya Şoreşger Elîf Torun, Hevberdevkên Partiya Çep a Kesk Ayşe Erdem û Îbrahîm Akin, Berdevkên Platforma Piştevaniya Sosyalîst (SODAP) Sevtap Akdag Karahali û Sezgîn Kartal, Hevserokên Giştî yên Partiya Jinûveavakirina Sosyalîst (SYKP) Canan Yuce û Cavît Ugur jî li eywanê di protokolê de cih girtin. 

 

Ruhê têkoşîna hevpar diyar bû

 

Partî û saziyên ku HDP di çarçoveya têkoşîna hevpar de hatiye ba hev jî li kongreyê amade bûn. Berdevkên Federasyona Meclisên Sosyalîst Erdal Ataş û Bariş Kayaoglû, Serokê Giştî yê Partiya Kedê (EMEP) Ercument Akdenîz, Berdevka Partiya Tevgera Kedê (EHP) Ozge Akman, parlamentera Partiya Karkeran a Tirkiyeyê (TÎP) a Stenbolê Sera Kadigîl û Dogan Ergun, endama Lijneya Berdevkên Giştî yên Partiya Azadiya Civakî (TOP) Perîhan Koca, Seroka Giştî ya Halkevleriyê Nebiye Mertturk, endamên Lijneya Serokatiyê ya Partiya Çep Îlknûr Başer û Hasan Hayir, endamên Platforma Çîna Şoreşger a Serbixwe (BDSP), Partiya Karkerên Sosyalîstên Şoreşger (DSÎP), Kaldiraç, Partiya Komunîst a Tirkiyeyê, Eniya Ked û Azadiyê û endamên Partiya Karkerên Sosyalîst a Tirkiyeyê (TSÎP) jî di kongreyê de amade bûn. 

 

Tifaqa kurdistanî jî cih girt

 

Gelek partiyên Kurdistanî yên li Tirkiyeyê ku ji wan gelekan re HDP’ê tifaq ava kiriye jî beşdarî kongreyê bûn. Serokê Giştî yê Partiya Demokrat a Kurdistanê Tirkiyeyê (PDK-T) Mehmet Emîn Kardaş, Serokê Giştî yê Partiya Komunîst a Kurdistanê (KKP) Sînan Çîftyurek, Serokê Komeleya Kurd a Şoreşger Demokratîk Necat Ozbey, Sekreterê Tevgera Azadî Metîn Pîranî, Serokê Giştî yê Însan û Azadiyê Mehmet Kamaç, li ser navê Partiya Azadiyê ya Kurdistanê (PAK) Mehmet Gul û Faruk Amedî, li ser navê Partiya Sosyalîst a Kurdistanê (PSK) Alaaddîn Aras û Celal Yildiz, endamê Lijneya Disiplînê ya Navendî yê Partiya Maf û Azadiyan (HAK-PAR) Hasan Şeşoglû û li ser navê Partiya Azadî jî Abdulrahman Suleyman tev li kongreyê bûn. 

 

Cîgirê Serokê Giştî yê Partiya Gel a Komarê (CHP) Onûrsal Adiguzel, Sekreterê Giştî yê Partiya Pêşerojê Kanî Torûn, Cigirê Serokê Giştî Mustafa Bîlîcî û Endama Lijneya Rêveberiyê Nûray Sagiroglû, Seroka Polîtikaya Jinan a Partiya Demokrasî û Pêngavê (DEVA) Elîf Esen û Cîgirê Serokê Giştî Mehmet Emîn Ekmen, Cîgirê Serokê Giştî yê Partiya Saadetê Fatîh Aydin û Endamê Lijneya Îdarî ya Giştî Suleyman Tekbaş, Serokê Yekeya Koordînasyona Astengdaran a Partiya Ji nû ve Refahê Davût Konakçi û Cîgirê Serokê Giştî yê Partiya Yekê Suleyman Yazcioglû bi heyetekê re beşdar bûn. 

 

Saziyên sivîl li eywana kongreyê bûn 

 

Di kongreyê de nûnerên gelek sazî û dezgehan jî cih girtin. Sazî û dezgehên ku ji kongreyê re nûner şandin wiha ne: Koma Diyalogê, Hewldana Welatiyan, Platforma Maf û Edaletê, Hevserokê Komeleya Mafên Mirovan Ozturk Turkdogan, Komeleya Hiqûqnasên Hemdem, Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD), Buroya Hiqûqê ya Asrinê, Komeleya Înîsiyatîfa Mafan, Konfederasyona Astengdaran a Tirkiyeyê û Komeleya Koreyan a Altinokta, Weqfa Lêkolîna Siyasî, Aborî û Civakî ya Tirkiyeyê (TUSES), Weqfa Lêkolînên Civakî, Karsaz, Komeleya Karsazên Qersê, Akademîya Piştgirîyê ya Enqereyê, Îmzevanên Aştiyê, Yekîtiya Mulkiyeyiyan, Federasyona 78’an a Şoreşgeran, Însiyatîfa 78'an, Tevgera Çerkesan, Navenda Çandê ya Mûstafa Sûphî, Platforma Komeleyên Rojhilat û Başûrrojhilatê (DGD), Federasyona Komeleyên Mûşê, Federasyona Komeleyên Êlih-Batmanê, Komeleya Bekîran a Stenbolê, Federasyona Komeleyên Wanê, Federasyona Komeleyên Îdirê, Komeleya Dara Jiyanê, Platforma KHK’iyan, Tora Kontrolê û Hevsengiyê, Komeleya KAOS-GL’yê, Komeleya Jiyana Nû, Komeleya Çand û Piştevaniyê ya Artvînê, Komeleya Piştevaniyê Nûnerên Komeleya Pasûriyan, Komeleya Dêrsimiyan a Enqereyê, Vartolular, Çaldıranlı, Karakoçanlılar, Komeleya Çanda Divriği, Komeleya Piştgiriyê ya Enqereyê, Komeleya Çand û Hunerê ya Huseyîn Gazî Başak, Federasyona Komeleyên Kizilırmak, ANKA-DER, Kovara Karala, Federasyona Mafên Mezêxêran, Komeleya Piştgiriya Civakî û Ragihandinê (SODÎD), Federasyona Komeleyên Sêrtê Şêrvan, Platforma Komeleyên Erziromê, KAYY-DER, Nûnerên Komeleyên Semsûr, Aldûş, Hezoyiyan. 

 

Endamê Konseya Navendî ya Yekîtiya Tabîbên Tirk (TTB) Ahmet Karer Yûrdaş, Konfederasyona Sendîkayên Kedkarên Şoreşger û sendîkayên girêdayî wê, Hevserokên Konfederasyona Sendîkayên Kedkarên Cemaweriyê (KESK) Şukran Kablan û Mehmet Bozgeyîk, serokên sendîkayên girêdayî KESK'ê, Serokê Giştî yê Yekîtiya Odeyên Endezyar û Avahîsazên Tirk (TMMOB) Emîn Koramaz, Komeleya Veguherînê ya Stenbolê, Komeleya Karkerên Veguherandinê, Komeleya Firoşkarên Seyar a Îzmîrê, Berxwedana Pressan, TOMÎS, Berxwedana Yemek Sepetî, Komeleya Têkoşîna Veguherînê ya Tozkoparan a Rantker, Sendîkaya Hemû Teqawîtan, Hemû endamên Teqawît-Senê yên 2021’yan jî beşdarî salona kongreyê bûn. 

 

Ji Ewropayê gelek nûnerên partiyan û kesayetên girîng di kongreyê de cih girtin.

 

Kongreyê dest pê kir

 

Bi deh hezaran kesên ku hevserokên Giştî yên HDP’ê Pervîn Bûldan û Mîthat Sancar bi çepik û tilîliyan pêşwazî kirin, demek dirêj dirûşmên “HDP gel e, gel li vir e” berz kirin. Bûldan û Sancar li eywanê geriyan û beşdarvan silav kirin. 

 

‘Em bi gelê xwe re ne’

 

Hevberdevkê Komîsyona Rêxistinkirinê yê HDP’ê Mahfûz Guleryuz, beşdarvan silavkirin û wiha got: “Çavên her kesê li ser me ne. Kesek gelek meraq dike. Gotibû ya ‘taqeta wan nemaye’. Em alên xwe bihejînin, em li vir in. Em bi gelê xwe re bi awayekî bi rûmet û bi serbilind li vir in. Me sond xwar ku em ê Enqereyê, navenda faşîzmê bikin navenda demokrasiyê.”

 

Di dema axaftina Guleryuz de dirûşmeyên “HDP gel e, gel li vir e” û “Kurdistan wê ji faşîzmê re bibe goristan” berz kirin. 

 

Ji Lijneya Dîwanê ya Kongreyê re Serokwekîla Koma HDP’ê Sarûhan Olûç, parlamenter Dîlan Dîrayet Taşdemîr, Dersîm Dag, Serpîl Kemalbay û Necdet Îpekyuz hatin hilbijartin. 

 

Silav ji siyasetmedarên girtî re şandin

 

Sarûhan Olûç ê beşdarvan silav kir, wiha axivî: “Baş e ku hûn hene, baş e ku em bi hev re têdikoşin. Em dibin deng û soza bindestan.  Em bi çepik û tilîliyên xwe silav û hezkirinên xwe ji hevalên me yên li sirgunê û niha di nava me de nînin re dişînin. Di kesayeta Selahattîn Demîrtaş, Fîgen Yuksekdag, Selçûk Mizrakli, Aysel Tûglûk, Leyla Guven, Nûrhayat Altûn, Sebahat Tûncel ên di girtîgehan de rehîn tên girtin, em silav û hezkirinên xwe ji hevalên xwe yên di doza komploya Kobanê de rehîn hatine girtin re dişînin. Hemû jî rûmeta me ne.”

 

Sekna li dij îtecrîda li Îmraliyê

 

Olûç, di berdewamê axaftina xwe de wiha got: “Ev eywan careke din rastiyê nîşanî dost jî dijminan jî dide. Bi deh hezaran mirov hatin cem hev. Gelê kurd û hêzên demokrasiyê yên Tirkiyeyê li vir in em hene û em ê hebin. Em têdikoşin em ê serbikevin, ji ber ku em mafdar in. Bi hêz û biryardariya ku me ji 8’ê Adarê, Newrozê û meydanan wergirtî, me îro ev eywan bi hev re dagirt. Em hêz û sekna we ya bi biryar a li dijî tecrîda bêhiqûqî ya li Îmraliyê pîroz dikin. Em bi têkoşîn û berxwedanê her ku diçe xurttir dibin. Em ê îro û sibe bi hev re bi gelan re bi ser bikevin. Em bi hêz in, mafdar in.”

 

‘Hêvî û çareserî li vir e’

 

Olûç, destnîşan kir ku HDP hêviye û got: “Hêvî, cesaret û çareserî liv ir e. HDP gel e gel jî li vir e. Ev eywan bang li hemû welatiyên xwedî wijdan ên demokrasi, azadî û aştiyê dixwazin dike. Dibêje çareserî di destê me de ye. HDP mifteya rojên ronî yên pêşerojê ye. Kongre bi van peyaman re hem peyamê dide hikumetê hem jî dide muxalefetê. Kesên vê dibihîzin divê tişta pêwîst bikin. Em xwedî li çareseriya pirsgirêka kurd, têkoşîna demokrasi û edaletê derdikevin.”

 

Ji Lijneya Dîwanê Dîlan Dîrayet Taşdemîr jî bi lêv kir ku bi coşa Newrozê kongreya xwe li dar dixin û got: “We bi meşa xwe erd û esman hejand.”

 

Kongre bi rêzgirtina deh hezaran dest pê kir.