Derya Ren 

 

RIHA - Kadim uygarlıkların izlerini taşıyan Efrîn, Türkiye’nin saldırılarından önce kadınların öncülüğünde demokratik bir yönetim modeliyle eşbaşkanlık sistemini hayata geçirdi.

 

Evrenin her köşesinde bulunan varlıkların bir adı olduğu gibi, bu adların da anlamları ve tarihle bağlantılı geçmişleri vardır. Örneğin, kentlere verilen adlar, mutlak suretle o kentin doğasını, yapısını ve karakterini yansıtıyor. Bu isimler, kentin kimliğiyle özdeşleşir ve onun tarihini ileriye taşıyor. 

 

Bu özelliklerin hepsini taşıyan ve adını bu özelliklere göre konumlandıran kentlerin başında Efrîn, diğer adıyla Ciyayê Kurmênc  gelir. "Efrîn" kelimesi, Aryen dilinde “afirîn-afirandin”, yani “yaratmak, üretmek” anlamına gelir. Günümüze kadar uğradığı dilsel değişimle birlikte "Efrîn" olarak anılmaya başlanır. Öte yandan "Ciyayê Kurmênc" adı, bölgede tarih boyunca Kürtlerin yaşadığına işaret eder.

 

Tarihi geçmişi

 

Tarım köy toplumunu temsil eden Tel-Xelef kültürünün izlerine rastlanan Efrîn, tarihi boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yaptı. Kentin tarihi önemi, Hurri, Mitanni, Med-Pers, İskender, Roma gibi uygarlıklara ait yapıların izleriyle ortaya çıktı. 

 

Efrîn’deki başlıca tarihi mekanlar arasında şunlar: Nebi Hurri (Hurri Kalesi), Henên Ziyareti, Abdurrehmên Ziyareti, Şex Berekat Ziyareti, Çîlxane Ziyareti, Mena ve Deyan, Şex Berekat, Gundi Dereza, Kastella Porse Xatun ziyaret yerleri ve Şera’da bulunan Karecoran Ziyareti. Bu mekanlardan özellikle Nebi Hurri’nin (Hurri Kalesi) Hurri döneminden kalma olduğu belirtilir.

 

Kentin yapısı

 

Efrîn, temel geçim kaynağı olarak zeytin ağaçlarına dayanıyor. Kentte toplam 7 kasaba ve 360 köy bulunuyor. Tarım, tekstil ve hayvancılık, kentin ekonomisinin temel taşlarını oluşturuyor. Türkiye’nin saldırılarının öncesinde, kent nüfusunun 400-450 bin arasında olduğu tahmin ediliyor. 

 

Dağlık bir araziye sahip olan Efrîn, geniş platolarıyla diğer Rojava kentlerinden ayrılıyor. Coğrafi konumu, kenti stratejik olarak önemli bir noktaya taşıyor. Kürtlerin çoğunlukta olduğu kentte, Araplar, Türkmenler, Ezîdîler, Aleviler ve Süryaniler gibi farklı etnik ve dini topluluklar da bir arada yaşamış ve mozaik bir yapı oluşturuyor. 

 

Direniş, baskı ve asimilasyon

 

Baas rejimi altında yönetilen Efrîn halkı, zaman zaman serhildanlarla (isyanlarla) direnişe geçmiş olsa da rejimin uyguladığı baskılar nedeniyle gözaltılar, tutuklamalar ve katliamlarla karşı karşıya kaldı. Kentte uygulanan asimilasyon politikaları, halkı öz kimliğinden uzaklaştırmayı ve Araplaştırmayı hedefledi. 

 

Tüm bu baskı, asimilasyon ve katliamlara rağmen halk, kimliğini yaşatma mücadelesinden vazgeçmedi. 2012 yılında Arap Baharı’nın etkisiyle, Efrîn’deki direniş yeni bir aşamaya taşındı. 

 

Efrîn’de Özerk Yönetim’in ilanı

 

Cizîrê (21 Ocak 2014) ve Kobanê’den (27 Ocak 2014) sonra, 29 Ocak 2014 tarihinde Efrîn’de Özerk Yönetim ilan edildi. Yeni yönetim şekliyle birlikte, kentte yaşayan halkların kendi kendini yönetme hakkı doğdu. 

 

Komünler, meclisler, Demokratik Toplum Hareketi (TEV-DEM), Kongra Star ve eşbaşkanlık sistemiyle yönetilen kentte, özsavunma temelli bir örgütlenme süreci başlatıldı. Kadınlar öncülüğünde akademiler, kurumlar ve kooperatifler kuruldu. Eğitim sistemi anadil temelli bir yapıya dönüştürülürken, Kongra Star öncülüğünde toplumsal cinsiyet eğitimleri başlatıldı. 

 

Özerk yönetimde kadın çalışmaları

 

Kadınlar, eğitim, sağlık, diplomasi ve kültür-sanat gibi birçok alanda öncü rol oynadı. Ataerkil sisteme karşı demokratik, kadın özgürlükçü ve ekolojik bir sistem inşa edilmesi hedeflendi. Özgür eş yaşam paradigması temelinde örülen toplumsal yaşam, her kurumda eşbaşkanlık sisteminin fiilen hayata geçirilmesiyle birlikte siyasal alanda da büyük değişimler gerçekleştirildi. Kadınların liderliğinde kurulan halk savunma birlikleriyle kentin güvenliği sağlandı. 

 

Türkiye’nin saldırıları

 

Demokratik ulus paradigması temelinde inşa edilen Efrîn Özerk Yönetimi, cihatçı örgütler ve Suriye’deki farklı grupların yanı sıra Türkiye’nin saldırılarının da hedefi haline geldi.

 

20 Ocak 2018’de Türkiye, Efrîn’e yönelik hem karadan hem havadan saldırmaya başladı.