Dîlan Babat

 

NAVENDA NÛÇEYAN - Li ser banga Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan, di Cotmeha 1999'an de komek ji 8 endamên PKK'ê wek "jestek niyeta baş" çekên xwe danîn û hatin Tirkiyeyê. Koma ku hat Şirnexê, tevî ku banga xwe ya aştiyê dubare kir jî, roja din hatin girtin. Li şûna ku dewlet pêvajoyê wek firsendek bikar bîne, koma ku Abdullah Ocalan şandibû bi îstismarkirina pêvajoyê xistin girtîgehê. 

 

Tirkiye ji sala 1984'an vir ve pêvajoyeke pevçûnê bi PKK'ê re didomîne. Westiyayiya ku di dawiya salên 1990'î de di civakê de ji ber şer çêbû, lêgerîna aştiyê anî rojeva hem dewletê û hem jî civaka Kurd. Abdullah Ocalan, ku li her platforman hewldanên aştiyê dianî ziman, di 15'ê Sibata 1999'an de wekî beşek ji komployeke navneteweyî ji Kenyayê anîn Tirkiyeyê. Ev komploya li dijî hewldanên aştiyê pêş ket û di gelê Kurd de hêrseke mezin çêkir. Abdullah Ocalan ku di encama vê komployê de dîl hat girtin, di sala 1999'an de bi fermî bangek ji PKK'ê re nekir ku çekan deyne. Lêbelê, di nirxandinên xwe de, wî bang li rêxistinê kir ku agirbestê îlan bike û ji sînorên Tirkiyeyê vekişe. Li gorî vê bangê, PKK'ê di Îlona 1999'an de agirbest îlan kir û dest bi vekişandina hêzên xwe ji sînoran kir. Di vê pêvajoyê de, Abdullah Ocalan ji bo çareserkirina pirsgirêka Kurd bikaranîna rêbazên siyasî pêşniyar kir û diyar kir ku rawestandina pevçûnan dê rê li ber çareseriyê veke.

 

Dewletê tu gav neavêt

 

PKK'ê heta sala 2004'an agirbest parast û di vê heyamê de li Ewropayê li ser çareseriyên siyasî nîqaş kir. Hewl da ku kadroyên xwe bikişîne ser bingeha têkoşîna demokratîk li şûna şerê gerîla. Banga diyalogê kir û diyar kir ku ew çareseriyek di nav yekparçeyiya Tirkiyeyê de dixwaze û amade ye ku têkoşîna çekdarî bi dawî bike. Lêbelê, dewletê ev vekişîna PKK'ê wekî serkeftinek leşkerî şîrove kir û ti gav neavêt. Ji bo çareseriyek siyasî ya pirsgirêka Kurd îradeyek mayînde nîşan neda.

 

Di ji nû ve destpêkirina şer û pevçûnan di sala 2004'an de, neavêtina gavên dewletê bo çareseriyê û ne ewlekirina nasnameya Kurd bi destûrî roleke girîng lîst. Piştî vê yekê, PKK dîsa berê xwe da têkoşîna çekdarî. Lêbelê, dem bi dem, bi ragihandina agirbestê hewl da ku ji bo çareseriyê hawîrdorek biafirîne. Bi taybetî di dema pêvajoya çareseriyê de ku Abdullah Ocalan di Newroza 2013'yan de îlan kir, hate ragihandin ku ew amade ye ji Tirkiyeyê vekişe û çekan deyne.

 

Li benda gav avêtina dewletê

 

Di pêvajoya çareseriyê ya di navbera salên 2013 û 2015'an de, PKK li benda gavan ma ku dewlet bavêje. Lêbelê, dewletê di vê pêvajoyê de reform pêş nexist, pêvajoya danûstandinan di mekanîzmayek şefaf de nehat danîn, û pêvajo di sala 2015'an de bi dawî bû. Piştre, pêvajoyeke tund dest pê kir. Her çend PKK'ê dem bi dem agirbest îlan kiribe û berdewam kir ku ji bo çareseriyek siyasî bang bike jî, nêzîkatiya ewlehiyê ya dewletê bûye mayînde û konjonktûrek derketiye holê ku tê de rêbazên leşkerî di pirsgirêka Kurd de derketine pêş. Bi vî awayî, gavên ku ji sala 1999'an vir ve ji bo çareseriyê ji hêla PKK'ê ve hatine avêtin û hewldanên wê yên ji bo neçarkirina dewletê ji bo çareseriyek siyasî bê encam man; dewletê gavên ku dikaribû ji bo çareseriyê bavêta rawestandiye û bingeha pevçûnê ji nû ve afirandiye.

 

Niyeta PKK'ê û hewldana aştiyê

 

Di Cotmeha 1999'an de, li ser banga Abdullah Ocalan, komek ji heşt kesan pêk dihat, ku di nav wan de Îsmet Baycan (ku di girtîgehê de ji ber krîza dil jiyana xwe ji dest da), Mehmet Şîrîn Tunç, Gulten Avesta Uçar, Yuksel Genç, Seydî Fırat, Alî Sapan, Sohbet Şen û Yaşar Temur hebûn, ji Qendîlê hatin Tirkiyeyê. Di heman demê de, Haydar Ergul, Aysel Dogan (Ji ber nexweşiya pençeşêrê jiyana xwe ji dest da), Aygul Bîdav, Alî Şükran Aktaş (Ji ber nexweşiya pençeşêrê jiyana xwe ji dest da), Dîlek Kurt, Îmam Canpolat, Yusuf Kiyak û Haci Çelîk ji Ewropayê vegeriyan Tirkiyeyê. 

 

Ev kom ji Deriyê Sînor ê Xabûrê derbas bû, niyeta PKK'ê ya avêtina gaveke sembolîk wekî "jestek niyeta baş" nîşan da û tekez kir ku divê îradeya siyasî ji bo aştiyê were nîşandan. Navên ku hatin meyla aştîxwaz a di nav PKK'ê de temsîl dikirin û helwesta "divê têkoşîna çekdarî bi dawî bibe û pirsgirêka Kurd bi rêbazên siyasî were çareser kirin" diparastin. Ev gav wekî gava yekem a stratejiya bidawîanîna çalakiyên PKK'ê li Ewropayê û kişandina rêxistinê nav qada siyasî jî hate hesibandin.

 

Endamên Koma Aştiyê hatin girtin

 

Di 29'ê Cotmeha 1999'an de, Koma Aştiyê ya ku ji Deriyê Sînor ê Xabûrê ket hundir, li ser fermana hikûmetê ji aliyê Walîtiya Şirnexê ve hate girtin. Endamên komê yên ku bi hêviya aştiyê vegeriyan Tirkiyeyê, rojek piştî ketina xwe, di 30'ê Cotmeha 1999'an de hatin girtin. Heft endamên komê şandin girtîgehê, kesek jî ji ber sedemên tenduristiyê heta darizandinê hate berdan. Endamên koma aştiyê piştî mehek darizandinan hêdî hêdî hatin berdan. Lêbelê, girtina koma aştiyê ji aliyê Tirkiyeyê ve di dema pêvajoya agirbestê de bêewlehî çêkir û hewldanên şandina komên aştiyê yên nû di salên pêş de asteng kir.

 

Ev kom, ku di sala 1999'an de hat şandin, girîngiyeke sembolîk hebû ji ber ku ew yekem koma aştiyê bû ku ji aliyê PKKê ve ji Başûrê Kurdistanê hat şandin. Ew yek ji astengiyên herî girîng ên li pêşiya lêgerîna çareseriyê ew bû ku ev koma aştiyê, ku di nav komên ku li ser banga Abdullah Ocalan ji sînor vekişiyan de bû, nehatibû ewlekirin.

 

Îhtîmala aştiyê qels bû

 

Lêbelê, li şûna ku vê gava sembolîk û krîtîk wekî destpêka aştiyê bibîne, dewletê hilbijart ku "Di cih de koma aştiyê bigire û ceza bike". Girtina komê di raya giştî de têgihiştinek çêkir ku îradeya aştiyê dihat cezakirin. Ev helwest nîşan da ku dewlet di derbarê pirsgirêka Kurd û pirsgirêka PKK'ê de bi refleksên ewlehiyê tevdigere û ji çareseriyên demokratîk re girtî ye. Di vê pêvajoyê de, ewlehiya endamên koma aştiyê nehat misogerkirin, ew li şûna parastina qanûnî rastî muameleya sûc hatin, û ne mimkun bû ku ji raya giştî re were ravekirin ku ev kom "bi bangek ji bo aştiyê hat." Bi vî rengî, îhtîmala aştiyê qels bû.

 

'Derfeta aştiyê hat windakirin'

 

Abdullah Ocalan derbarê dirêjnekirina destê aştiyê ji aliyê dewletê ve û kişandina Tirkiyeyê nav hawîrdorek şer de got: "Ev tê vê wateyê ku derfetek mezin ji bo aştiyê hatiye windakirin. Bi girtina Koma Aştiyê, hem daxwazên min û hem jî yên gel ji bo aştiyê hatine astengkirin." Abdullah Ocalan destnîşan kir ku neavêtina gavên çareseriyê ji aliyê dewletê ve di vê pêvajoyê de bûye sedema ku şer dîsa gur bibin.