ENQERE - Berdevka Meclisa Jinan a DEM Partiyê Halîde Turkoglu bal kişand ser çalakiyên li dijî kûrbûna şerê taybet ê li Kurdistanê û got, "Em ê li hemû bajaran ku em lê bi rêxistin in, bi jinan û komên têkel re komxebat û çalakiyên li dijî polîtîkayên şerê taybet li dar bixin."

 

Berdevka Meclisa Jinan a Partiya Wekhevî û Demokrasiyê ya Gelan (DEM Partî) Halîde Turkoglu têkildarî geşedanên dawî li avahiya partiya xwe civîneke çapemeniyê li dar xist.

 

Halide destnîşan kir ku ew ê polîtîkayên şerê topyekûn û şerê taybet ê di ser jinê re tê kirin bi rêxistinkirina jinan têk bibin û diyar kir ku dê li dijî vê konsepta şer çalakî û komxebat bên lidarxistin. Halide ku bi bîranîna Akademîsyen Nagihan Akarsel a di 4’ê Cotmeha 2022’an de li Silêmanî hat qetilkirin dest bi axaftina xwe kir, got, “Kuştina Nagîhanê bi heman zîhniyeta ku Jîna Mahsa Emînî qetil kir pêk hat. Ji ber ku em dizanin jinên ku li dijî desthilatdariya mêr têdikoşin û li heqîqetê digerin dibin hedefa zilam û dewletan."

 

'Kuştina Narîn Gûran ne bûyereke ji ji rêzê ye, nayê veşartin'

 

Halîde, bal kişand ser qetilkirina Narîn Gûran, diyar kir ku ew ê hesabê komkujiyên li dijî jin û zarokan bipirsin û got, "Her roj ku qetilkirina Narîn Gûran neyê ronîkirin û sûcdar neyên cezakirin, tê wateya dizîna wê rojê û pêşeroja zarokan. Qetilkirina Narîn Gûran ne bûyerek ji rêzê ye.  Ev hemû ji ber zîhniyeta li vî walatî ku dibêje 'ji carekê tiştek nabe' tên kirin û di bin navê zewaca di temenê biçûk de îhmalkirin û îstîsmarkirina zarokan rewa tê kirin.  Kuştina Narîn Gûran  weke bûyereke ji rêzê nikare bê dîtin. Em ê rê nedin ku ev cînayet bi belavkirina agahiyên qirêj ên li ser vê mijarê ji raya giştî re û çêkirina operasyonên ferasetê ji aliyê Hizbulkontra ve were veşartin. Ji ber ku em zîhniyeta ku hewl dide vê cînayetê veşêre ji kuştinên  kiryar nediyar ên salên 90’î yên li Kurdistanê, komkujiyên, hizbilkontra û gorên komî nas dikin.”

 

'Em ê li dijî şerê taybet derkevin'

 

Halîde zanîn ku ev hemû di çarçoveya polîtîkayên şerê taybet de ne û got ku ev nêzî 40 sal in li erdnîgariya Kurdistanê dewlet polîtîkaya şerê taybet dimeşîne. Halîde got, “Ev hikûmet kesên ku îtaet dikin dixwaze û bi polîtîkayên şerê taybet dixwaze kesên serî hildidin û têkoşînê dikin bitepisîne. Ji ber vê yekê hikûmet hemû polîtîkayên xwe yên şer dixe meriyetê. Em li Colemêrgê careke din dibin şahidê siyaseta qirêj ku bi taybetî li ser jinên Kurd dimeşîne. Nûçegihana JINNEWS'ê Rabîa Onver ji ber ku li Colemêrgê çeteya ku jinên ciwan dikişandin nav tiryak û fuhûşê eşkere kir bû hedefa hêzên siyasî. Em şaş nebûn ku Rabîa bû hedef. Ji ber ku em dizanin van polîtîkayana bi taybet li herêma Kurdistanê li dij têkoşîna azadiya jinê ya ku bilind dibe, tê meşandin. Ev şerê taybet bi salan ji aliyê dewleta mêr, cerdevan, çete û cilên yek tîp li ser van axan tê meşandin. Rabîa Onver bi nûçeyên xwe careke din van polîtîkayana eşkere kir. Ji ber vê yekê bû hedef. Hûn ê nikaribin van polîtîkayên qirêj bi bêdengkirina xebatkarên çapemeniya azad veşêrin. "

 

'Em ê rê nedin ku çete li vê erdnîgariyê bigerin'

 

Halîde wiha berdewam kir: “Divê ev çete demildest bên darizandin. Divê der barê hemû kes, sazî, siyasetmedar û cerdevanên ku di vê şebekeya sûc de cih digirin demildest lêpirsîn bê destpêkirin. Ger desthilatdariya siyasî li hemberî tundiya li ser jinê samîmî be, wê vê yekê bike, lê em dizanin ku ew ê vê neke. Lê em ê dev ji têkoşînê bernedin da ku kesên ev sûc kirine cezayê ku heq dikin bistînin. Yên ku Gulistan Doku winda kirin û Îpek Er kuştin, îro li Colemêrgê dixwazin jinên ciwan bikşînin nav tiryak û fuhûşê. Divê gumana kesî tunebe ku em ê li dijî vê têkoşîna herî xurt bidin meşandin. Weke Meclîsa Jinan em ê di rojên pêş de li Colemêrgê bin. Soza me ya ji bo Gulistana winda, Îpek a hatî qetilkirin û hemû jinan ev e. Em ê nehêlin ev çete ne li Colemêrgê û ne jî li ti devera vê erdnîgariyê bigerin. Em ê li hemû bajarên ku em lê birêxistinkirî ne, li dijî polîtîkayên şerê taybet, di nav de jin û komên têkel jî di nav de, atolye û çalakiyên hemwext li dar bixin."

 

Ji ber ku qanûn nayên bicihanîn jin tên qetilkirin

 

Li aliyekî bi polîtîkayên şerê taybet û li aliyê din jî bi polîtîkayên bêcezakirinê êrîşên li ser maf û jiyana me zêde dibin. Binêrin, tenê di meha tebaxê de herî kêm 31 qetlîamên jinan pêk hatin. 15 jin bi guman mirin. Ev tenê daneyên gihaştine ber destên me. Em dizanin ku hejmara wan zêdetir e. Li vî welatî qanûnên pêşîlêgirtin û parastinê têra parastina mafê jiyanê yê jinan nînin. Ji ber ku qanûnên heyî nayên bicihanîn jin tên qetilkirin. Her wiha jinên ku li dijî kuştina jinan dimeşin jî tê xwestin bên cezakirin.

 

Li şûna ku polîs bişînin, kujer hişyar dikin

 

Kuştina Done Bozdemîr a ku di 14'ê Îlonê de li Enqereyê di qonaxa jihevberdanê de hat qetilkirin, bûyereke ku ev polîtîka careke din xwe nîşan dide. Done Bozdemîr a ji aliyê Gafer Ozdemîr ve hat qetilkirin, tevî ku der barê wî de biryara girtinê hebû jî bi zorê biryara girtinê hat dayîn û bi kelepçeya elektronîk hat şopandin. We rast bihîst; Tevî ku Gafer Ozdemîr ê ku bi kelepçeya elektronîk dihat şopandin jî ji navenda şopandina elektronîk ji malê derket û çû cihê kar ê Done. Tevî polîsan ev yek zanibûn jî tenê telefon kirin û hişyar kirin. Belê, kujer hişyar dikin. Li şûna ku polîs bişînin cihê bûyerê û bilez tevbigerin, tişta tê kirin hişyarkirina kujer e. Ji ber van xemsariyan, Done li navenda Enqereyê ku wezaretên berpirsyar lê bûn, hat qetilkirin. Ger Peymana Stenbolê bihata cîbicîkirin, dê Done sax bûya. Ger Zagona jimare 6284'an bihata sepandin, Done sax bû. Divê derhal der barê hemû rayedarên cemaweriyê yên ku bûne sedema vê qetlîamê de lêpirsîn bê destpêkirin. Hemû desthilatdarên ku van qanûnan pêk neynin û ne serperiştiya wan bikin, ji vê qetlîamê berpirsyar in. Me jinan êdî sînorê sebra xwe derbas kiriye. Bi polîtîkayên bêcezakirinê, sûcdar tên xurtkirin û qetilkirina jinan tên meşrûkirin. Em destûrê nadin ku hûn kiryaran beraat bikin. Em ê hesap ji bo her jineke hatine qetilkirin bipirsin. Em ê bi parastina maf û jiyana xwe û mezinkirina hevgirtina xwe dev ji Peymana Stenbolê bernedin."

 

Em ê têkoşîna herî xurt bidin meşandin

 

Em ê di çarçoveya têkoşîna li dijî tundiya li ser jinê de bi nêzîkatiya xwe ya rêveberiyên herêmî têkoşîna herî xurt bidin meşandin. Di vê çarçoveyê de peymanên hevkariyê yên di navbera şaredariyên me, bi taybetî şaredariyên Bajarê Mezin ên Wan, Amed û Mêrdînê û baroyan de ji bo piştgiriya hiqûqî ya ji bo jinên tundiyê dibînin, tên îmzekirin pîroz dikim. Divê ti kes guman neke ku em ê têkoşîna xwe ya herî xurt bi sazî, stargeh û navendên jinan ên li dijî tundiyê li hemû şaredariyên xwe bidomînin. Em ê jiyana xwe li ber rehma vê desthilatdariya zilamsalar a faşîst nehêlin.

 

Hûn qala kijan hiqûqa malbatê dikin? 

 

Jin di nava saziya ku ev hikûmet jê re dibêje malbata pîroz de tên qetilkirin. Li ser vê yekê jin dengê xwe bilind dikin û serî radikin. Li aliyê din hikûmet ji bo xurtkirina vê malbata pîroz a mêtinger bi hemû saziyên xwe re polîtîkayên xwe dimeşîne. Herî dawî Wezareta Dadê ragihand ku wan 'Lijneya Nirxandina Hiqûqê ya Malbatê' ava kiriye. Hûn tinazên xwe bi mejiyê vê civakê û jinan dikin? Tu behsa kîjan qanûna malbatê dikî? Di dema ku jin tên qetilkirin de hûn berdêlên vê qetlîamê bi awayekî bêceza didin hiqûqa malbatê? Yan jî hûn behsa malbata ku jin lê tên qetilkirin, weke pîroz diparêzin? Ma hûn behsa têgihîştina xwe ya qanûnê dikin ku mafê jinê yê neqûqê dixwaze? Ger hiqûqa malbatê were nirxandin, divê rêxistinên ku têkoşîna jinan dimeşînin di vê lijneya nirxandinê de cih bigirin. 

 

42 meh in ji Birêz Ocalan agahî nayê girtin 

 

Ji Birêz Ocalan ê li Girtîgeha Girava Îmraliyê 42 meh in tu agahî nayê girtin. Wezîrê edaletê yê berpirsyar dibêje li vî welatî tecrîd nîne. Em ê bê westandin bibêjin. Li vî welatî tecrîd heye. Ev tecrîd li hemberî hêviyên aştiyê bi taybetî li ser gelên Tirkiyeyê û jinan bûye tecrîdek. Em jin di şikandina vê tecrîdê de pêşengtiyê dikin. Yên ku dixwazin vê tecrîdê bi ragihandina şer li dijî Gelê Kurd, nirxên wî û yên bi wî re dimeşin, baş bizanibin ku em ê bi ser kevin. Em jin êdî nikarin tehemûlê vê hikûmeta ku bi kûrkirina tecrîdê, xizanî, bêkarî û îstîsmara kedê ya bi vî şerî di polîtîkayên şer de israr dike, bikin. Li dijî vî şerî em ê bi jinan re tevgera herî berfireh a li dijî şer ava bikin. Hêza me ya vê yekê heye, baweriya me heye, dîroka me ya têkoşînê heye ku îlhamê ji me digire. Di vê çarçoveyê de di 30’ê Îlonê de li Enqereyê em ê bi dirûşma 'Em di jiyana azad û wekhev de israr dikin, em li dijî şer in' xebatên kampanyayê bidin destpêkirin.

 

Divê rayedar dengê jinan bibhîze 

 

Berdêla vî şerî kûrkirina xizaniyê ye. Em jin ne li cihekî li benda çareseriyê ji vê hikûmetê ne. Lê em çavê xwe ji diziya wan nagirin. Ji ber ku her soza ku ji jinan re tê dayîn li ser bê paşerojê ye. Mînaka vê ya herî berçav a vê dawiyê jî ew bû ku Wezareta Malbat û Xizmetên Civakî diyar kir ku bi protokolên di meha sibatê de bi wezaretên cuda re hatine çêkirin dê bi rêya ÎŞ-KUR'ê îstîhdama jinan zêde bikin. Heta bi serbilindiyeke mezin pêşkêşî raya giştî kirin û weke 'Projeya Karkirina Jinê ya Sedsalê' xemilandin. Ji ber ku piştgirî ne ji karker re, ji xwediyê kar re ku di sektora hilberînê de karkeran digire tê kirin. Demjimêra piştgiriyê ji bo projeyê 3 meh e. Em vê bêbawerî û bêkariya ku ji jinan re tê pêşkêşkirin qebûl nakin. Em bi xebatkarên jin ên li herêma Behra Reş re di nava hevgirtinê de ne; divê rayedar dengê van jinan bibihîzin.

 

Xurtkirina polîtîkayên rêveberiyên herêmî 

 

Em di têkoşîna li dijî kûrkirina xizaniya jinê de her roj polîtîkaya xwe ya rêveberiyên herêmî xurtir dikin. Em civînên keda jinan ên ku me di nava şaredariyan de dane destpêkirin, ji bo piştgirîkirina berhemên jinan ên di jiyana aborî û civakî de gavên girîng û destpêkê dibînin. Pêdivî ye ku her şaredariyek me qursên pîşeyî û qadên îstihdamê yên ku newekheviya zayendî ji holê rabike çêbikin. Ji nû ve îmzekirina Peymana Ewropî ya Wekheviya Jin û Mêran di Jiyana Herêmî de ji aliyê şaredariyên me ve, biryardariya me ya ji bo birêvebirina mafê bajar û xizmetên wî bi prensîba wekheviyê xurt kir. Me di 12-13’yê Îlonê de konferansa xwe ya rêxistina jinan pêk anî. Em bi moral û motîvasyoneke mezin ji konferansa xwe derketin û soza xwe dubare kir ku em ê li dijî pirsgirêkên ku em rû bi rû ne, bi avakirina modela xwe ya rêxistiniya jinê bi awayekî herî xurt têkoşîna herî xurt bidin meşandin. Ji bo me ev roj roja mezinkirina vê têkoşînê ye ku biryarên xwe bi awayekî herî xurt bi cih bînin. Di çarçoveya kampanyaya ku bi dirûşma 'Em di jiyana azad û wekhev de israr dikin, Em xwe birêxistin dikin' de li dijî xizaniya jinan civînan li dar dixin. Van hevdîtinan her roj bi kûrahî nîşanî me didin ku bûdceya şer çawa jiyana me distîne. 

 

Em ê serhildana xwe mezin bikin 

 

Dema ku xwezaya me bi hevkariya hêz û sermayê tê talankirin, em ê li cem jinên ku ji bo cewhera xwe têdikoşin bin. Em dixwazin hemû civak li dijî van polîtîkayên şerê qirêj û taybet ên ku ji Kurdistanê heta tevahiya Tirkiyeyê bi destê vê desthilatdariya ku ji dîrokê zêdetir sûcan derdixe, desteserkirina mafan û diziyê, dengê xwe bilind bike. Ji ber vê yekê ji her demê bêhtir pêwîstiya me bi îtîrazên rêxistînî li her derê heye. Meclîsa Jinan a DEM Partiyê, jinên masîgir ên li Mûglayê, jinên ku li Artvînê çay berhev dikin, jinên li Deşta Hesandin a Qulpê têdikoşin, jinên ciwan ên ji Colemêrgê heta Stenbolê bûn hedefa polîtîkayên şerê taybet, em bi hev re li edaletê bigerin, li kolanan û li Meclîsê serhildana xwe bi rêxistin bikin."