Buşra Turan

 

WAN - Parêzer Hatîce Îslamoglu ku şîdeta li dijî jinan wekî mijarek siyasî dibîne, got: "Bi guhertina civakî dê şîdet bi dawî bibe. Wek jin, em armanc dikin ku bi parastina hevgirtinê û piştgiriya hevdu pêşî li vê şîdetê bigirin û bi hev re jiyanek azad ava bikin."

 

Di çarçoveya 25'ê Mijdarê Roja Têkoşîna li Dijî Tundiya li Hemberî Jinan a Navneteweyî de li Kurdistan û Tirkiyeyê jinan li her qadan daxwazên xwe tînin ziman. Jinan di çalakiyên xwe de bi taybetî bal dikişinin ser asta şîdetê û nêzîkatiya li hemberî bêcezahiştinê. 

 

Endama Komeleya Hiqûqnasan a ji bo Azadiyê (OHD) a Wanê parêzer Hatîce Îslamoglu derbarê mijarê de ji ajansa me JINNEWS'ê re axivî. 

 

Hatîce Îsmaîloglu, di destpêka axaftina xwe de bal kişand ser tundiyê û diyar kir ku şîdet pirsgirêkek polîtîk e û wiha bi lêv kir: "Tundiya li dijî jinan li Tirkiyeyê gelek caran wekî pirsgirêkek navmalî an jî teqînek hêrsa takekesî tê nîşandan. Lêbelê, em bê guman di wê astê de nabînin. Tundiya li dijî jinan nîşaneya hişmendiya serdestiya mêran e. Mêr bi serdestiya xwe ya li ser laşên jinan hêza xwe ji nû ve çêdikin. Di heman demê de, ev tundiya mêran, digel tundiya dewletê, wekî amûrek ji bo tepeserkirin û bêdengkirina jinan û xurtkirina pergala heyî tê bikar anîn. Ji ber vê yekê, em bawer dikin ku tundiya li dijî jinan pirsgirêkek siyasî ye. Her gavek ku dewlet li dijî jinan diavêje rê li ber mezinbûna vê tundiyê vedike."

 

Bi 'Ez poşmanim' tundî tê rewa kirin

 

Hatîce Îsmaîloglu, di axaftina xwe de wiha bal kişand ser rawestandina tundiyê: "Ev pirsgirêk dikare bi veguherîna civakî were çareserkirin. Ew nikare tenê bi zêdekirina cezayan an jî bi rêziknameyên qanûnî were asteng kirin. Divê pirsgirêkên di avahiya civakî de werin çareser kirin. Ji ber vê yekê, divê di gelek waran de, ji perwerde û ol bigire heya siyaset û qadên civakî, reformên radîkal werin kirin. Divê wekheviya zayendî ji temenê biçûk ve di zarokan de were çandin û divê civak bi vê hişmendiyê were mezin kirin. Cezayên heyî ne astengker in û ne jî têrker in. Bi rastî, heta helwesta rehet a sûcdaran di dadgehên dadgehê de jî vê nebûna astengkirinê nîşan dide. Ev ji ber ku li pişt sûcdar avahiyek civakî heye ku bi awayekî nerasterast piştgiriyê dide wî. Kêmkirina cezayên ku di mekanîzmayên dadwerî de bi hincetên wekî 'Ez poşman im' an 'Ez hatim provokekirin' têne dayîn vê tundûtûjiyê rewa dike. Ji ber vê yekê, polîtîkayên ku civakê bi tevahî vediguherînin pêwîst in, ne tenê ceza."

 

Bandora betalkirina Peymana Stenbolê

 

Parêzer Hatîce Îsmaîloglu, diyar kir ku betalkirina Peymana Stenbolê darbeyek li hemberî têkoşîna jinan bû û got: "Jin bi vekişîna ji peymanê re rû bi rû man, bi nebûna tevahî ya parastinê ji aliyê dewletê ve. Ev nebûna parastinê ji aliyê dewletê ve niha wekî rastiyek berbiçav ji jinan re hatiye pêşkêş kirin. Her çend hin rêzikname di teorîyê de hîn jî hebin jî, em bi zelalî dibînin ku ew di pratîkê de nayên bicîhanîn. Em dizanin ku dema kuştina jinan çêdibe, polîs pir caran rojek an du roj an jî çend demjimêran berê digihîjin cihê bûyerê û fermana qedexeyê tê binpêkirin. Lêbelê, ji ber ku ev mekanîzma bi rêkûpêk nayên bicîhanîn, biryar nayên bicîhanîn û gavên pêwîst nayên avêtin, jin bi sûcdarên xwe re tenê dimînin û di dawiyê de têne kuştin. Ev biryar, çi bi tevahî neyên bicîhanîn an jî qet neyên bicîhanîn, rê li ber tundûtûjî û kuştina jinan vedikin."

 

'Jin pêşeng in'

 

Hatîce Îsmaîloglu, daxuyad ku dê bi pêşengtiya jinan civakek aştiyanê bê avakirin û wiha axivî: "Ji ber ku jin ne tenê li kêleka aştiya civakî ne, ew pêşeng in. Divê perspektîfên jinan di biryardan, rêziknameyên dadwerî û plansaziya civakî de werin nîşandan. Jin her gav qurbaniyên herî mezin ên tundûtûjî û şer in, û hişmendiya serdest a mêran a ku van şeran diafirîne pir caran sedema wê ye. Ji ber vê yekê, bingeha aştiyê tenê bi têkoşîna jinan û perspektîfa jinan dikare were danîn. Jin dizanin ka çawa jiyan, evîn, edalet û azadiyê ava bikin. Ji ber vê yekê, divê helwest, bandora jinan li ser biryaran, raman û dengên wan di avakirina civakek aştiyane de cih bigirin."

 

'Têkoşîna jinan her roj mezin dibe'

 

Endama OHD'ê ya Wanê Hatîce Îsmaîloglu, bal kişand ser girîngiya rêxistina jinan û wiha dawî li axaftina xwe anî: "Tenê hêza ku em dikarin hembêz bikin têkoşîna jinan e. Lêbelê, ev ne têkoşînek hêsan e; hewldanên ku em, wekî jin, ji bo pêşîgirtina li vê tundûtûjiyê organîze dikin her roj mezin dibin. Jin hişyartir dibin, barê veguherîna civakê hildigirin ser xwe û bi biryar in ku vê barê heta dawiyê hilgirin. Wekî rêxistinên sivîl ên li Wanê, em bi taybetî di bin sîwana OHD'ê de, di çarçoveya 25'ê Mijdarê de, bi awayekî çalak dixebitin. Mixabin, daneyên hatine weşandin nîşan nadin ku di kuştinên jinan de an jî di hejmara jinên ku rastî şîdetê tên de kêmbûnek çêbûye. Tevî vê yekê, têkoşîna jinan her roj mezin dibe. Wekî jin, em armanc dikin ku bi parastina hevgirtinê, piştgiriya hev û avakirina jiyaneke azad bi hev re pêşî li vê şîdetê bigirin."