Semiha Alankuş

 

HABER MERKEZİ - Günümüzde yoğunca tartışılmaya başlanan entegrasyon, asimilasyonun tersine birlikte var olmayı ifade ediyor.

 

Kürt sorununun çözüm tartışmalarının gündeme geldiği bu süreçte gündemdeki konulardan biri de entegrasyon. 

 

Günümüzde entegrasyon kavramı, toplumların karmaşık ve çok çeşitli yapılarında giderek daha fazla önem kazanan, disiplinler arası bir terim hâline gelmiş durumda. Genel anlamda entegrasyon, birbirinden bağımsız ya da farklı özelliklere sahip yapıların, sistemlerin ya da bireylerin, uyumlu ve işlevsel bir bütün hâline getirilmesi sürecini ifade eder. Bu süreci hem teknik hem de sosyo-kültürel boyutlarıyla ele almak mümkün.

 

Kavramsal tanım ve etimolojik köken

 

"Entegrasyon" kavramı, Latince "integrare" fiilinden türemiştir ve "bütünlemek, bir araya getirmek, tamamlamak" anlamına gelir. Bu bağlamda entegrasyon, parçaları bir araya getirerek yeni bir yapı oluşturma sürecidir. Amacı, parçalar arasında işlevsel uyum ve bütünlük sağlamaktır. Ancak entegrasyon sadece teknik veya fiziksel bir birleşme değil, aynı zamanda bir uyumlaşma, ilişki kurma ve karşılıklı etkileşim sürecidir.

 

Teknolojiden, eğitime birçok alanda işlevli olan entegrasyon esas olarak da toplumsal, siyasal, kültürel açıdan irdelenecek bir konu. Kürt  Halk Önderi “demokratik entegrasyon” kavramı ile Kürt  sorununun çözümü için yeni bir bakış ve perspektif ortaya koyuyor. Öz itibari ile de yıllardır vurgu yaptığı demokratikleşmenin önemine vurgu yapıyor, derinleştiriyor. 

 

Siyasal entegrasyon, modern siyaset biliminin temel kavramlarından biridir. Devletlerin veya siyasal birimlerin, ortak siyasal yapılar, kurumlar ve normlar altında birleşmesi ve bütünleşmesi anlamına gelir. Bu süreç, yalnızca hukuki ya da idari bir birleşmeyi değil, aynı zamanda siyasal, kültürel ve ekonomik bir uyumu da içerir. Küreselleşmenin, bölgeselleşmenin ve uluslararası iş birliğinin arttığı günümüzde, siyasal entegrasyon daha karmaşık, çok aktörlü ve çok düzeyli bir hâl almıştır.

 

Siyasal entegrasyon; farklı siyasal birimlerin (devletler, eyaletler, bölgeler) kendi egemenliklerinden bazılarını ortak bir siyasal yapı lehine devretmeleriyle oluşan süreçtir. Bu, sadece fiziksel veya kurumsal bir birleşmeyi değil, aynı zamanda ortak bir siyasal kimlik ve aidiyet duygusunun gelişmesini de amaçlar.

 

Yaşanan örnekler var mı?

 

Siyasal entegrasyon tarih boyunca farklı biçimlerde karşımıza çıkmıştır. Tarihsel süreç içerisinde farklı toplumsal formlardan ulus devletlere kadar uzanan süreçte, siyasal birleşme ve merkeziyetçilik temel yönelimler olmuştur. Siyasal entegrasyon fikri daha çok da 20’nci yüzyılın ikinci yarısında, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa’da gelişmiştir. Avrupa kıtasında yaşanan yıkıcı savaşlar, devletleri daha fazla iş birliği yapmaya ve “kalıcı barışı” sağlamak adına daha entegre yapılar kurmaya yöneltmiştir. Bu bağlamda, Avrupa Birliği (AB), siyasal entegrasyona bir örnektir. Günümüz sisteminde bu oluşum en kapsamlı entegrasyon örneği olarak değerlendiriliyor. Şöyle ki, başlangıçta ekonomik iş birliği amacıyla kurulan topluluk, zamanla siyasal bir birlik yapısına doğru evrildi. Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu, Avrupa Adalet Divanı gibi kurumlar, üye ülkeler arasında ortak karar alma mekanizmaları oluşturdu. AB üyeleri ortak dış politika geliştirmeye çalışmakta, ortak güvenlik politikaları uygulamakta ve birçok alanda ortak yasa ve standartlar benimsiyor.

 

Ancak AB’deki siyasal entegrasyon süreci sistemli ve sorunsuz işlemiyor. Egemenlikten taviz verme konusundaki çekinceler, milliyetçi tepkiler ve “Brexit” gibi ayrılma süreçleri, sistemdeki sorunları da gösterdi.

 

Entegrasyonun kalıcı barış ve istikrarın sağlanması, ortak politikalarla daha güçlü dış temsil, ekonomik güç birliği ve krizlere karşı dayanıklılık, demokratik standartların yükseltilmesi gibi önemli faydalarının yanında, demokratik bir anlayış ile inşa edilmemesi durumunda da egemenlik kaygıları ve ulusal hassasiyetler, siyasal kimlik çatışmaları, kurumsal karmaşıklık, karar alma süreçlerinde yavaşlık ve bürokrasi gibi zorluk ve sorunların baş gösterme riski barındırır. 

 

Uzun vadeli bir süreç

 

Buradan da anlaşılacağı üzer entegrasyon, çok boyutlu ve uzun vadeli bir süreçtir. Bu süreç sadece devletler arası bir yapı kurmaktan ibaret değil; aynı zamanda toplumlar arasında ortak değerler, kimlikler ve siyasi hedefler oluşturmayı da gerektirir. Başarılı olabilmesi, hukuki çerçevenin sağlamlığı, kurumsal yapının işlerliği, vatandaşların katılımı ve ortak amaçlara olan bağlılık ile doğrudan ilişkilidir. Günümüz dünyasında entegrasyon, hem bölgesel iş birliği hem de küresel yönetişim açısından önemli bir yerde duruyor.

 

Devletin Kürtlere yaklaşımı asimilasyon oldu

 

Geçmişten bu yana Kürt sorunu ya  çözüm tartışmalarında sıkça gündeme gelen kavramlardan biri entegrasyon. Ancak bu kavramın içeriği çoğu zaman belirsiz ya da tek taraflı tanımlandı. Entegrasyon denildiğinde neyin kastedildiği, bu sürecin Kürt halkı açısından ne anlam taşıdığı, nasıl ve neye entegre olunacağı soruları oldukça önemli. Çünkü geçmişteki deneyimler gösteriyor ki, entegrasyon adı altında uygulanan politikalar asimilasyondur.

 

Zira cumhuriyetin kuruluş yıllarından itibaren Türkiye’de uygulanan “entegrasyon” politikaları, Kürt halkının kendi kimliğiyle değil, egemen ulus kimliği olan “Türklük” içinde eritilmesini hedefledi. Kürt dili yasaklandı, kültürel ifadeler bastırıldı, Kürt kimliği, Kürt halkının varlığı inkâr edildi. Devlet, Kürtleri sisteme “entegre” ederken, onları kendi kökenleriyle değil, belirlenmiş bir üst kimlik altında kabul etmeye zorladı. 

 

Zorla benzeşmek değil

 

Oysa entegrasyon, zorla benzeşmek değil, farklılıklarla birlikte yaşamanın yolunu açtığında anlamlı hale gelir. Bu noktada Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın geliştirdiği “demokratik ulus” perspektifi önemli bir alternatif sunuyor. Bu, klasik ulus-devlet anlayışının tersine; çok kimlikli, çok kültürlü, çok inançlı bir toplumsal yapıyı esas alır. Ulus, burada bir etnisiteye ya da devlete dayanmaz; halkların, toplulukların, inançların ve kadınların gönüllü ortak yaşamına dayanır.

 

Bu modelde entegrasyon, Kürt halkının kimliğinden, dilinden ya da tarihinden vazgeçmesi anlamına gelmez. Aksine, her toplumsal grubun kendi özgünlüğünü koruyarak sistemin içinde yer alması teşvik edilir. Yani burada entegrasyon, aynılaşmak değil, özgürce ve eşit şekilde bir arada yaşamaktır. Kürtler Kürt kimliğiyle, Aleviler inançlarıyla, kadınlar kendi özgün örgütlenmeleriyle toplumsal yaşamın içinde aktif yer alır. Demokratik ulus perspektifinde devlet merkezli bir aidiyet değil, toplum merkezli bir ortaklık esastır. Ki Kürt Halk Önderi bunu demokratik entegrasyon olarak tanımlıyor.

 

Entegrasyonun bu şekilde tanımlanması, Kürt sorununun çözümünde yeni bir kapı aralar. Ancak bu, devletin belirlediği sınırlar içinde değil, toplumun kendi öz örgütlülüğü ve iradesiyle mümkün olabilir. Demokratik ulus anlayışı ve demokratik entegrasyon kimsenin kimliğinden vazgeçmesini istemez; tam tersine herkesin kendi kimliğiyle var olmasını sağlar. Bu nedenle demokratik entegrasyon, demokratik ulusun içinde yer alan topluluklar açısından bir tehdit değil, bir imkan haline gelir.

 

Birlikte var olmanın adı

 

Sonuç olarak, demokratik entegrasyon; bastırılmak, benzeştirilmek ya da yönlendirilmek değil, birlikte var olmanın adıdır. Demokratik entegrasyon hem kimliğini koruyarak sistemin parçası olma hem de kendi toplumsal örgütlülüğünü inşa etme zeminidir. Gerçek çözüm, böyle bir çoğulculuk ve gönüllülük temelinde inşa edilecek bir toplumsal sözleşme ile mümkün. Son tahlilde entegrasyon sadece kültürel kabul ya da bireylerin bir sisteme uyumu olarak değil; aynı zamanda “demokratik uzlaşı”, yani tarafların kimliklerini koruyarak karşılıklı dönüşüme açık olmaları gereken bir süreçtir bu. Bu da cumhuriyetin demokratikleştirilmesi ile gelişecek bir süreç. Yani entegrasyon sürecinde bireylerin ya da grupların etnik, kültürel kimliği yok edilemez. Hem devlet hem toplum, demokratik kültürü paylaşarak birbirinden öğrenir. Güçler ayrılığı, eşit yurttaşlık hakları, kültürel hakların tanınması gibi demokratik normlarla geliştirilir.