‘Ganî Peymana Stenbolî newe ra bêro ganekerdiş’

2025-06-30 10:34:19


	 

	 

	Elfazî Toral

	 

	STENBOL - Dîlek Başalana Komeleya Demê Cinîyan serrgêra antişê Tirkîya yê Peymana Stenbolî de qisey kerd û va, "Ganî Peymana Stenbolî nê welatî de newe ra bêro ganekerdiş.”

	 

	Peymana Konseya Ewropayî ya Vernîgirewtiş û Têkoşînê hemverê Şîdetê Cinîyan ser û Şîdetê Mîyanê Keyeyî ke serra 2011ine de Stenbol de semedê îmzakerdişî amî akerdiş û sey "Peymana Stenbolî" yena zanayîş, peymanêke zaf hîra ya ke mîqyasê mîyanneteweyî semedê têkoşînê hemverê pêro tewirê şîdetê cinîyan ser o mojnena. Tirkîya de serra 2014ine de amî caardiş labelê bi fermanêke Serekkomarîye ya 20ê adara 2021ine de peymane ra xo ant û no qerar 1ê temmuze 2021ine de ame caardiş. Dimayê antişê Tirkîya yê Peymana Stenbolî de hetê cepheyê cinîyan ra reaksîyon ame mojnayîş. Cinî ê wextî ra semedê ganekerdişê Peymana Stenbolî têkoşîn kenê.

	 

	Sereka Komeleya Demê Cinîyan Dîlek Başalan derheqê antişê Tirkîya ya Peymana Stenbolî ya 1ê temmuze 2021ine de erjnayîş kerd.

	 

	'Ganî muhtewayê peymane komelkî bibo'

	 

	Dîlek Başalan ard vîr ke qanûnê 6284 est o û va, "Tirkîya de polîtîkayê semedê cinîyan est ê la pratîk de û deskerdişê cuya cinîyan de kêmî est a. Sey Peymana Stenbolî, Qanûnê 6284 est o, la ma nêeşkenê ci ra feyde bigîrê. Peymana Stenbolî semedê ma destkewtişêk bî. Labelê ganî ma sey  mekanîzmayêk nêvînê ke cinî tena demê raştê şîdetî yenê eşkenê muracat bikerê. Ganî sîstem wina entegre nêkero. Lazim o ke a peymanêke bo ke vernîya şîdetî pado. Ganî her çî peymane de komelkî bibo. Çîyo ke ma qalê ci kenê zaf muhîm o. Na rewşa dînamîk a gane de, çîyê vernîya ma zî ganî gane bibo.”

	 

	'Ganî Peymana Stenbolî nê welatî de bêro ganekerdiş'

	 

	Dîlek Başalan dewam de va, "Wexto ke ma raştîya cinîyan û têkoşînê cinîyan pawenê, averşîyayîşê mekanîzmayê vînayîşî û pawitişê xo yê têgêrayîşê cinîyan bi qasê peymanan muhîm o û no pratîk yew çîyo tewr muhîm o ke peymane gane verdeno. Peymana Stenbolî nika nîna bicaardiş. Gelo polîtîkayê semedê vernîgirewtişê şîdetê cinîyan ameyê averşîyayîş? Nê, ê nêameyê averşîyayîş. Hûmara şîdetê hemverê cinîyan dayeyê 2024ine de zaf zêde yê. Ma dî ke dayeyê serra 2024ine de zaf zêde bîyê. Ma vînenê şîdeto tewr zêde keye de zêde bîyo. Ma vînenê şîdet û îstîsmarê hemverê tutan roj bi roje zêde beno. Coka Peymana Stenbolî nê welatî de bêro ganîkerdiş. Ganî peymanê mîyanneteweyî yê sey Peymana Stenbolî semedê ma tena bingehêk qanûnî nêbê."

	 

	'Ma semedê caardişê ci yê bi tesîr têkoşîn bikerê'

	 

	Dîlek Başalan tewr peyîn wina va, "Ganî pêro peymanî komelkî bibê. Ganî cinî nê peymanan de bêrê pawitiş. Tena bi nê rengî ma eşkenê vernîya şîdetê hemverê cinîyan padê. Peymana Stenbolî semedê ma cinîyan peymanêke mîyanneteweyî ya zaf muhîm bî. Na peymane gamêke bî. Ganî ma sey hêrişêk destkewtişê ma ser û têkoşînê ma yê cinîyan bivînê û ganî ma na babete de xopawitiş bikerê. Semedo ke Peymana Stenbolî ancî bica bêro, lazim o ke ma hem têkoşînê mîyanneteweyî û hem zî têkoşînê komelkî bikerê. Lazim o ke têkoşînê cinîyan zaf laver bo. Lazim o ke rêxistin bêro kerdiş. Ganî cinî rêxistinê cinîyan xurt bikerê. Semedê pawitişê cinî û tutan, ganî qanûnê 6284 bi tesîr bêro caardiş. Ma do têkoşîn bikerê ke no bibo mekanîzmayêk ke cinî û tutan paweno û vernîya şîdetî padano.”