'Di civaka demokratîk de înşakirina bajarê ekolojîk' 

2025-08-21 09:04:02


	 

	WAN - Berdevka Meclîsa Ekolojiyê ya Bajarê Wanê Hanîfe Guzen diyar kir ku modelek bajarê ekolojîk ku bi perspektîfa civaka demokratîk were biteşekirin, bi beşdariya gel û nêzîkatiyek konfederal mimkun e.

	 

	Her ku krîza ekolojîk li Kurdistan û Tirkiyeyê kûr dibe, nîqaşên li ser pêşeroja bajaran jî zêd dibin. Berdevka Meclîsa Ekolojiyê ya Bajarê Wanê Hanîfe Guzen diyar kir ku modelek bajarê ekolojîk ku bi perspektîfa civaka demokratîk were biteşekirin, bi beşdariya gel û nêzîkatiyek konfederal mimkun e.  Hanîfe Güzen cihê erdhejê yê Wanê û lezgîniya zirara li hewza golê bi bîr xist û tekez kir ku modelek bajarê ekolojîk ji bo pêşeroja bajêr girîng e.

	 

	'Divê polîtîkayên ku rêjeya qada kesk zêde bikin werin bi cihanîn'

	 

	Hanife Guzen diyar kir ku di civakeke demokratîk de, bajarekî ekolojîk avahiyek nenavendî ye û bi beşdariya çalak a gel hatiye biteşekirin. Hanîfe Guzen wiha got, "Konseya Ekolojiyê ya Bajarê Wanê li ser modelek konfederal bi hevkariya hikûmetên herêmî û civaka sivîl dixebite. Plansaziya bajêr armanc dike ku avahiyên dûrtir ji hev bisêwirîne û qadên kesk zêde bike. Ev hem kalîteya hewayê baştir dike û hem jî bandora germê kêm dike. Berfirehkirina rêyên bisiklêtê û pêşvebirina wesayîtên hîbrîd, mîna modela Kopenhagenê li Ewropayê, şopa karbonê kêm dikin. Cûrbecûrîya biyolojîk bi afirandina park û korîdoran tê parastin, wekî di projeyên binesaziya kesk ên li Yeosu, Koreya Başûr de hatine bicîhkirin. Di qonaxa yekem de, hewcedariyên giştî bi rêya meclisên taxan têne destnîşankirin û di qonaxa duyemîn de, polîtîka têne pêşxistin da ku rêjeya qada kesk di sêwirana bajarî de heta ji sedî 40 zêde bikin. Di qonaxa dawîn de, tecrûbe bi rêya torên konfederal tê parvekirin û çavkanî têne parvekirin. Ev nêzîkatî balansa ekolojîk û wekheviya civakî li dijî berfirehbûna kapîtalîst dide pêş."

	 

	'Xurtkirina Aştiya Ekolojîk û Ahenga Civakî'

	 

	Hanife Guzen diyar kir ku nexşeyên rê ji bo civakek aştiyane û demokratîk li ser bingeha xweparastinê li dijî avahiyên serdest û ahenga ekolojîk in.  Hanîfe Guzen di berdewamiyê de ev tişt got, "Konseya Ekolojiyê ya Bajarê Wanê bi gavên berbiçav aştiyê ava dike, bi nifûsa herêmî û hikûmetê re mil bi mil dixebite. Konseyên ku ji bo rêveberiya hevbeş a çavkaniyên avê hatine damezrandin, pêşî li nakokiyên çavkaniyan digirin û ahenga civakî xurt dikin. Çawa ku projeyên parastina xwezayê di pêvajoyên aştiyê yên li Kolombiyayê de hatin bicîhkirin, li Wanê çalakiyên li dijî birîna daristanan têne organîze kirin, ku ev jî piştgirî dide çanda aştiyê. Polîtîkayên aştiyê di civînên giştî yên mehane de têne nîqaş kirin û biryar têne girtin. Hişyariya aştiya ekolojîk bi rêya bernameyên perwerdehiyê tê belavkirin û projeyên aştiyê yên herêmî bi rêya torên konfederal têne hevrêzkirin. Ev nêzîkatî aştiyê bi avakirina wê ne tenê li ser bingehek siyasî lê di heman demê de li ser bingehek ekolojîk jî domdar dike."

	 

	'Divê bi torên konfederal zexmkirina li dijî erdhejê pêk bê'

	 

	Hanîfe Guzen diyar kir ku cihê sîsmîk û bajarvaniya bêplan a Wanê lezgîniya plansaziya ekolojîk zêde dike û gavên pêwîst ên ku di vî warî de werin avêtin destnîşan kir. Hanîfe Guzen got, "Konseya Ekolojiyê ya Bajarê Wanê bi hikûmetên herêmî re hevkariyê dike da ku belavbûna bajaran kontrol bike. Divê avahî ji hev dûrtir werin sêwirandin û divê qadên kesk werin berfirehkirin. Ev yek bi belavkirina pêlên enerjiyê di erdhejê de xetereyê kêm dike. Mînak, piştî erdhejê li Kobe, Japonya, herêmên tampon ên kesk hatin afirandin; em dikarin stratejiyek wisa li Wanê bi cîh bînin. Qerebalixiya trafîkê li Stenbolê bi modela plansaziya kêm-densiteyê ya ku ji bo pêşîgirtina li bajarvaniya bêplan hatiye pêşxistin, kêm bû. Ev rêbaz dikare li Wanê wekî mînak were girtin. Divê analîzên xetereyê bi pisporên erdhejê re werin kirin û di civînên giştî de werin parvekirin. Divê projeyên qadên kesk werin bi cîhanîn ku tevliheviya bajar kêm bibe. Wekî din, divê hevkariya herêmî ji bo berxwedana erdhejê bi rêya torên konfederal were saz kirin. Ev ê pêşî li bajarvaniya bêplan bigire û bajarekî berxwedêr ê erdhejê biafirîne."

	 

	'Modela bajarê kesk dikare li Wanê were pêkanîn

	 

	Hanife Guzen diyar kir ku plansaziya bajarîya ekolojîk, bi taybetî ji bo Wanê, armanc dike ku ekosîstemên herêmî biparêze û domdariya bajêr misoger bike û  Konseya Ekolojiyê ya Bajarê Wanê bi hevkariya gel re dixebite da ku li dijî zirara li hewza golê têkoşînê bide. Hanîfe Gzen got, "Divê avahî ji hev dûr werin çêkirin û divê qadên kesk werin berfirehkirin; ev ê pêşî li erozyonê li dora golê bigire. Divê rêyên peravê û şantiyeyên li dora golên xwezayî li gorî raporên nirxandina bandora jîngehê (EIA) werin sêwirandin. Lêbelê, niha, cihên qamîşê yên Gola Wanê û pergala paqijkirina ava xwezayî hatine hilweşandin. Gol bi kanalîzasyon, deterjan û kîmyewîyan qirêj dibe; xirabûna di tesîsên paqijkirina avê de û polîtîkayên xelet vê rewşê girantir dikin. Wekî li Freiburg, Almanya, modelek bajarê kesk ku bi enerjiya rojê dixebite dikare li Wanê were pêkanîn. Divê wesayîtên hîbrîd werin teşwîqkirin û divê rêyên bisiklêtan werin berfirehkirin. Sîstemên avdanê dikarin li Wanê werin sazkirin,ku ji projeyên rêveberiya avê yên Hollandî îlham girtine, da ku li dijî qirêjiya golê têkoşînê bidin."

	 

	Divê plansaziya me wiha be:

	 

	*Ji bo parastina hevsengiya ekolojîk divê li dora golê korîdorên kesk werin çêkirin û projeyên ku li gorî nirxandina bandora jîngehê (EIA) ne werin bicîhanîn.

	 

	*Ji bo zêdekirina bikaranîna bisiklêt û wesayîtên hîbrîd divê binesazî were pêşxistin û trafîka wesayîtan were kêmkirin.

	 

	*Ji bo hêsankirina jiyana kesên astengdar divê ramp, rêyên bisiklêtê yên gihîştî û rêyên taybet li deverên kesk werin çêkirin; navendên acîl divê ji bo kesên astengdar werin çêkirin.

	 

	*Civînên giştî divê kesan teşwîq bikin ku xerckirina av û kîmyewî kêm bikin û hişmendiya ekolojîk were xurtkirin.

	 

	*Komîteyên perwerdehiyê divê hewldanên hişyarkirinê organîze bikin û pirsgirêkên wekî birîna daristanan a çiyayan divê bi hewldanên hevbeş ên raya giştî werin çareserkirin.

	 

	Ev hemû dê Wanê veguherîne modelek ekolojîk. Ji ber ku xwezaya Wanê pêşeroja me ye,"