Înşakirina pergala civakî (7) 2025-08-11 09:08:27     Jiyaneke nû bi hişmendiya 'em': Manîfestoya Komînê ya Abdullah Ocalan   Leyla Ayaz    NAVENDA NÛÇEYAN - Perspektîfa Abdullah Ocalan li ser "veguherîna şoreşgerî" ne tenê bangek ji bo bêçekbûnê ye; ew modelek civakî ya nû pêşniyar dike ku li ser bingeha jiyana komunal ji bo avakirina civatek exlaqî-siyasî ye. Komun wekî cihê ku ferdî vediguhere civakê û civak vediguhere ferdî tê pênasekirin.   Piştî banga dîrokî ya Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan a ji bo Aştî û Civaka Demokratîk, PKK di 5-7'ê Gulanê de Kongreya xwe ya 12'yemîn li dar xist û biryara xwe ya bidawîkirina têkoşîna çekdarî ragihand. Abdullah Ocalan ji bo Kongreya 12'yemîn a PKK'ê 2 belgeyên cuda amade kir. Rojnameya Serxwebûn belgeya 21 rûpelî ya ku Abdullah Ocalan di 25'ê Nîsanê de nivîsandibû di hejmara xwe ya dawî de weşand.    Abdullah Ocalan di belgeya xwe ya perspektîfa dîrokî ya pêşîn de ku ji pêşgotinek û 7 sernavên sereke pêk tê, bingehên teorîk-siyasî û dîrokî yên serdema nû dinirxîne. Sernavên ku derketin holê ji hêla civakê ve tê nîqaşkirin. Me jî di dosyaya xwe de bal kişand ser sernavê “Di civaka dîrokî de dualîteya dewlet û komîne”. Her wiha me ji Akademiya Zanistên Civakî ya Abdullah Ocalan sudê girt. Mijara ku bi sernavê “Aboriya Komînal a Demokratîk” hatî weşandin, beşa komîn girt dest û em bi re parve dikin.   Peyva ‘Kom’   Ji hêla etîmolojîk ve ji peyva Kurdî "kom" tê, komîn şêweyek rêxistinkirî û sîstematîk a jiyana hevbeş li seranserê hemî warên civakî ye; ew yekîneyek jiyana civakî ye ku li ser bingeha hevkariyê, parvekirinê, hevgirtinê, wekheviyê û azadiyê ye. Pîvanên ku komînek gengaz dikin giyanek hevpar, îradeya jiyanê, armanc û mebestên bingehîn û yekîtiya çalakî û tevgerê ne.    Komîn yekîneyeke jiyana civakî ye   Di komînekê de, cîh, hejmar, an armancên diyarkirî û sînorkirî bi tena serê xwe têrê nakin û komîn tenê parvekirina berjewendiyan nîne. Lê belê, komîn ne yekîneyên civakî yên bêfonksiyon an bêarmanc in; berevajî vê, ew yekîneyên fonksiyonel in ku civakê bi tevahî hildiberînin, diafirînin, pêş dixin, xweşik dikin û dewlemend dikin. Ew xwe bi qadeke jiyanê an jî bi çareserkirina pirsgirêkek tenê ve sînordar nakin. Komîn yekîneyeke jiyana civakî ye ku ji hêla civatekê ve tê çêkirin ku zihniyeta xwe ya hevpar û cîhana wateyê li seranserê hemî qadên jiyanê organîze dike. Tevahiya civaka ku komînê pêk tîne takekesek nîşan dide û takekes tevahiya civakê nîşan dide. Komîn di heman demê de rewşek hebûna civakî ye ku ji hêla mirovên ku hevûdu temam dikin ve tê çêkirin.   Yek ji bo hemûyan, hemû ji bo yekê   Jiyana hevbeş tê wateya ku di êş û şahî de, di hest û hestyariyê de, di heyecan û xemgîniyê de, di zehmetî û pirbûnê de, di jiyana bi qenciyê re û her weha di têkoşîna li dijî xerabiyê de bi hev re bin. Prensîba "yek ji bo hemûyan; hemû ji bo yekê, hemû ji bo hemûyan" di civaka hevbeş û jiyana hevbeş de bingehîn e. Komîn jiyaneke hevbeş û yekîtî ye ku di gotina Şêx Bedreddîn de tê îfade kirin, "Em li ser rê derketin da ku li her derê û di her tiştî de, ji bilî rûyê Evîndar, bibêjin 'Bi hev re'." Tenê ew kesên ku dikarin li ser vê bingehê bibin xwe dikarin bibin endamên hevbeş.    Xwebûn tê wateya têgihîştin   Bê guman, xwebûn ne xweperestî, takekesîtî, xweperestî ye. Ji bo mirovek ne mimkûn e ku jiyana xwe ya fîzîkî bijî, bila nebe xwe, bêyî ku ji civakê veqete. Ji ber vê yekê, xwebûn tê wateya têgihîştin û hişyarbûna xwe wekî beşek ji civak û xwezayê; hilgirtina berpirsiyariya bûna beşek, beşdarbûna bi vê berpirsiyariyê û bidestxistina hêzê heya radeya ku mirov beşdar dibe. Ji aliyekî din ve, beşek ji civatekê nayê wateya nebûna îradeyê, ne beşdarbûnê, navincîbûnê, an tunebûnê.    Avabûna li ser bingeha wekheviyê   Ji aliyekî din ve, komîn civakek xwe-avakirinê ye ku ji hêla mirovên ku xwe ji nû ve diafirînin ve tê avakirin. Ji nû ve avakirin tenê bi rêya hest, raman, îrade, beşdarbûn, hilberîn û afirandinê dikare were bidestxistin,  bi gotineke din, bi rêya bidestxistina nasname û kesayetiyê. Her kesê di civatekê de ku biryar daye ku komînek ava bike endam e. Di komînekê de, hemû endam, zarok, kal û pîr, ciwan, jin û mêr, beşdarî jiyana komînal dibin û berpirsiyariyê digirin ser xwe, hebûn û fonksiyona komînê diparêzin, pirsgirêkên derketî çareser dikin û hewcedariyan destnîşan dikin û pêk tînin, li gorî bêhempabûna xwe, lê li ser bingeha wekheviyê.   Komîn û demokrasî   Pêdiviyeke din a bingehîn ji bo avakirina komînekê,  demokrasî ye. Parvekirin, wekhevî, azadî û prensîbên din bingehên komînekê  tenê di nav civateke demokratîk de mimkun in. Demokrasî di komînekê de ne li ser xapandina temsîlê, lê li ser beşdariya rasterast di raman, çalakî û berpirsiyariyê de ye. Civakek an civak bi îradeya xwe, biryardan û hêza xwe ya pêkanînê komînê ava dike. Komînek nikare ji derve li ser civakê were ferzkirin, bêyî ku hincet çi be; ew nikare bi zorê, manîpulekirin, ferzkirin an zextê rasterast an nerasterast were afirandin.    Di zihniyetê de komîn   Çawa ku civak bi xwe, hemû şêweyên civakî û hemû kiryarên di jiyana civakî de pêşî di zihniyetê de dibin rastî, komîn jî pêşî di zihniyetê de tê avakirin. Daxwazên civakî yên ji zihniyetê qutbûyî di dawiyê de dibin sedema pevçûna berjewendiyan an jî hilweşînê. Bi rêya avakirinê, zihniyeta civakî rastiya xwe eşkere dike û dibe rastî. Zîhniyeta komînal tenê bi rêxistinbûnê dikare pêk were. Di vê çarçovê de, civak di hemû warên jiyanê de mekanîzmayên xwe yên xwerêveberiya demokratîk ava dike. Pêkhateyên di nav mekanîzmayên xwerêveberiya demokratîk de ne girêdayî û zêde navendî ne, ne jî bi tevahî serbixwe û zêde xwerêxistinkirî ne. Ev yekîne avahiyên xweser û beşên yekpare yên bingeha demokratîk û konfederal in. Divê komînek rêzgirtina hebûn û nirxên civak, gel, an beşên civakî yên din ên ku bi xwezaya civakî re lihevhatî ne, bide pêşiyê. Çiqas komînek di hundir de demokratîk, wekhev û beşdar be jî, heke ew van mafan ji bo civak an komên civakî yên din nas neke, ew nikare xwe ji dervebûn û dijcivakî dûr bigire.    Komîn şêweyekî jiyana civakî ye   Lewra ku komînek taybetmendiyên komînal bi xurtî temsîl bike jî, heke ew xwe ji komînên din veqetîne an mafê civakên din ên avakirina komînan înkar bike, nayê îdîakirin ku ew xwe li hember civakê berpirsiyar dibîne. Lê belê, komînên ku bi xwe ve girêdayî dimînin dê nikaribin ji hilweşandin, jihevketin, an jî entegrasyona di nav pergala dewlet-hikûmetê de birevin, wekî ku di dîrokê de gelek caran hatiye dîtin. Bi gotineke din, komîn di bingeh de şêweyekî jiyana civakî ye ku li ser bingeha hişmendiya "em" pêşketiye.    Xwedî mafê wekhev in   Têgeha wekheviyê di komînekê de ne wekheviya fermî ye. Kesên ku civakê pêk tînin xwedî taybetmendiyên cûda ne wekî temen, rewşa laşî, zayend û jêhatîbûn. Ji ber ku beşdarbûna wan di jiyana civakî de jî bi van taybetmendiyan ve tê destnîşankirin, ne her kes dikare bi heman astê beşdar bibe. Bingeha bingehîn a wekheviyê di komînekê de mirovahî ye. Têgihîştineke wekheviyê ku bêhempabûna kesên ku komînê pêk tînin, wekî rewşa wan a laşî û derûnî û her weha şiyanên wan, li ber çavan digire, bingehîn e. Ew xwedî mafên wekhev in heya ku ew berpirsiyariyên endamtiya komînal li ser vê bingehê bicîh bînin. Kî wekheviyê, çawa û li gorî çi pîvanan pênase dike jî girîng e. Pîvana bingehîn a wekheviyê di komînekê de ew e ku mirov bi xwezayê, xwezaya xwe, an jî xwezaya civakî re nakok nebin. Wekhevî ji hêla komîn ve tê pênasekirin û pîvan û pêkanîna wê ji hêla civakê ve tê destnîşankirin.    Komîn yekîneyên zindî ne…   Eger em exlaqê wekî bîr û wijdanê kolektîf ê civakê, wekî pîvanên bingehîn ên parastina hebûna civakî û siyasetê jî wekî karê ku divê were kirin û çareseriyên ku divê werin hilberandin da ku civak hebûna xwe li ser van bingehan biparêze bihesibînin, wê demê komîn yekîneyên zindî ne ku civaka exlaqî-siyasî tê de dibe rastî.