Beritan Canözer

 

DİYARBAKIR - Tandır başında komşularıyla yaptığı sohbetleri hiçbir şeye değişmediğini söyleyen Fatma Kaya, "Defalarca kez tandırlarımızı yıkmak istediler türlü bahanelerle ama izin vermedik. Tandır Kürt kadınlarının geleneğidir" diyor. 

 

Bölgede yıllardır devam eden Tandır ekmeği geleneği, sofraların vazgeçilmezi olmayı sürdürüyor. Özellikle Kürt kadınlarının tandır başlarında geçmeyen tek bir günü bile olmazken, yurtdışında yaşayan yakınlarına dahi gönderiyorlar. Hem lezzeti hem de kokusuyla diğer ekmeklerden farklı olan tandır ekmeğini tandırda pişirmek de bir o kadar zahmetli. Buna rağmen kadınlar ya sabah erken saatlerde ya da akşamüstü saatlerinde tandır başına gidiyor. Yağmurlu ve karlı havalarda bile tandır yakmaktan vazgeçmeyen kadınlar, hazır alınan ekmeklerin tandır ekmeğinin lezzetini vermediğini belirtiyor. 

 

Tandır ekmeğinin en önemli ve özel özelliklerinden biri de geç bayatlıyor olması. Bu nedenle tandır ekmeği yapan kadınlar birkaç tane yapmak yerine 20-30 tane pişiriyor. Tandır ekmeğinin hamuru da özel olarak hazırlanıyor ve mayalanması için de uzunca bir süre bekleniyor. Mayalanmasının ardından tandır başına getirilen hamur, evde toplar haline getiriliyor. Daha sonra tandır başına getirilen bu hamurlar yuvarlak şekil verilerek, üzerine yumurta sürülür ve isteğe göre susam serpilir. Hamur ıslatıldıktan sonra da tandırın iç duvarına yapıştırılır. 

 

Tüm zahmetine rağmen tandır ekmeğinden vazgeçilmiyor

 

Tandırın içine ekmeği yapıştırmak isteyen kadınlar oldukça zahmet görüyor. Tandır bir yer altında bir de yer üstünde çamurla yapılmış olmak üzere iki çeşide ayrılıyor. İkisinin de çoğu zaman tehlikesi oluyor. Daha önce ekmek pişirmek isterken tandıra düşen kadınların olduğunu da biliyoruz. Buna rağmen kadınlar tüm zahmetine rağmen tandır ekmeği yapmaktan vazgeçmiyor. Silvan da tandır ekmeğinin en çok pişirildiği ve hatta fırın ekmeğinin neredeyse hiç yenilmediği yerlerden biri. Silvan'da gezinirken yol üzerinde karşılaştığımız Fatma Kaya, neredeyse bir günlerinin yarısını tandır ekmeğine ayırdıklarını söylüyor. Tandır ekmeğinin yapılışının yenilmesi kadar kolay olmadığını söyleyen Fatma, tüm zahmetine rağmen tandır başına gittiklerini sözlerine kaydediyor. 

 

'Yıllardır bu geleneği sürdürüyoruz'

 

Zamanlarının büyük bölümünü tandırı yakmaya ayırdıklarını ifade eden Fatma, "Tandırı yakmak için çalı, çırpı topluyoruz. Onları tandırın içinde yakıyoruz ve uzunca bir süre o çalı, çırpıların tandırın içinde kömürleşmesini bekliyoruz. Ateşin ısı haline gelmesinin ardından yuvarlak yaptığımız ekmekleri üzerine yumurta sürerek ve sulayarak tandıra vuruyoruz" diye anlatıyor. Yıllardır bu geleneği sürdürdüklerini belirten Fatma, "Benden önce annem, annemden önce nenem, nenemden önce de onun annesi diye böyle devam eder. Tandır ekmeğinin lezzeti hiçbir yerde yok, bulamazsınız. Yurtdışında yaşayan yakınlarımız özel olarak arayıp istiyorlar" diye ifade ediyor.

 

'Komşuluklarımızı korumamıza aracı oluyor'

 

Özellikle tandır başında komşularıyla yaptıkları sohbetleri çok sevdiklerine vurgu yapan Fatma, daha önce tandırın türlü bahaneler ile yıkılmaya çalışıldığını ama izin vermediklerini sözlerine ekliyor. "Tandır Kürt kadınlarının geleneğidir" diyen Fatma, sözlerini şöyle sürdürüyor: "Tandır başında hem komşular geliyor sohbet ediyoruz, hem çayımızı içiyoruz, biz tandır yaparken çocuklarımız oyun oynuyor. Ayrıca eğer bir komşumuz hastaysa ekmeği kalmamışsa o gün ekmek yapan herhangi biri mutlaka o komşusu için de bir leğen yoğurup pişiriyor. Tandırın en güzel yanı hala bu komşulukları korumamıza aracı olmasıdır."

 

https://www.youtube.com/watch?v=oYDVgZu8AEA