Süryani Ortodoksların Paskalya geleneği
- 09:03 2 Mayıs 2021
- Yaşam
HABER MERKEZİ - Eski kilise takvimini kullanan Süryani Ortodoksların her yıl bahar aylarına denk gelen Kıyam Diriliş (Paskalya) Bayramı, İsa Peygamberin çarmıha gerildikten 3 gün sonra dirilmesi maksadıyla kutlanır. Süryani Ortodoksların Paskalya sürecindeki kültürleri, gelenekleri ve ritüellerini aktarıyoruz.
Turabdin ve Bethnahrin dahil dünyanın birçok yerine dağılan Süryani Ortodokslar, Ermeni ve Katoliklerden bağımsız olmak üzere eski kilise takvimini kullanırlar. Bu sebeple de Kıyam Diriliş (Paskalya) Bayramları, bahar aylarına denk gelir. Paskalya yortusunda 50 gün boyunca akşam namazına kadar tuttukları oruçlarını daha sonra perhiz ile sürdüren Süryaniler oruçlarının sonlanmasıyla bu bayramda İsa Peygamberin çarmıha gerildikten 3 gün sonra dirilmesini kutlarlar.
Siboro: Meryem Ana'nın müjdesi
Paskalya orucunun ortasında Meryem Ana'nın Müjdelenme Bayramı, Süryani Ortodokslar arasında müjde anlamına gelen “Suboro-Siboro” olarak adlandırılır. Süryaniler bu bayramın gecesinde yoğurdukları hamurun üzerine, tarlalarında yetişen tüm tahıllardan serperek kırmızı ve beyaz iplerden koyarlar. Ayrıca bileklerine veya boyunlarına da takarlar Siboroyu. Renklerin kırmızı-beyaz olmalarının anlamları ise şöyle: Beyaz; paklığı, İsa'nın Tanrı olduğuna işaret eder ve kefeninin temsilidir, Kırmızı; insan olduğunu ve çarmıha gerilerek ölmesiyle kanını temsil eder.
Orucun son cuma veya cumartesi akşamlarında sütlaç veya yumurta yapılırken, Siboro ipleri bu ateşte yakılır. Çünkü İsa'nın insan olarak yeryüzündeki vazifesini bitirdiğine inanılır. Bu durum Süryani Ortodokslarda İsa Peygamber için şu tanımlama yapılır: "Artık insanoğlu kurban edilmeyecek, kan dökülmeyecek ve ölüler için yas tutulmayacaktır. Çünkü Tanrı (İsa) kıyam etmiş, dirilmiş, insan oğlunu paklaştırmış ve günahlarından arındırmıştır." Süryaniler Paskalya yortusunda yumurta, sütlaç ve paskalya çöreği yaparlar.
Paskalya yumurtasının hikayesi
Yumurtanın anlamı şöyledir; “yumurta hiç bir uyarıcı etki olmadan büyür, gelişir ve olgunluğa kavuştuğunda kabuğu kırılarak bir canlı dünyaya gelir. Aynı şekilde Süryaniler de İsa'nın hiçbir dış etki altında kalmadan, Tanrısal gücü ile mezardan dirilmesi yumurta doğası ile özdeşleştirilmektedir. Yumurtayı saran kabuk İsa'nın mezarını, yumurta sarısının ortasındaki canlı nokta İsa'yı, yumurta sarısı etrafa saçtığı ışığı ve sarıyı saran tabaka da İsa'nın sarıldığı kefen bezini simgelemektedir. Çeşitli renklerde boyanan yumurtanın her rengi bir anlam ifade eder. Kırmızı renk İsa'nın fedakarlığını, insanlar için akıttığı kanı, mavi de gökselliğini ve göğü temsil eder.”
'Elem (Yas) Haftası'
Orucun son haftasına “Elem (Yas) Haftası" denir. Elem haftası boyunca İsa'nın çarmıha gerilişi sebebiyle yas ilan edilir, Süryani Ortodokslar siyah kıyafetler giyinir ve birbirini öpmez. Çünkü İsa'nın Yahuda İskaryot isimli havarisi, çarmıha gerilmesi için onu öperek ele verir. Elem haftasında Batı kiliselerinde secde edilerek namaz kılınır. Bu haftanın Perşembe günü Mesih’in öğrencilerinin ayaklarını yıkadığı, son akşam yemeğini yediği ve bu akşam yemeğinde öğrencileriyle şarap ve ekmek paylaşırken: “Bu sizin için feda ettiğim kanım ve bedenim” ayetini söylediği gündür. Bu maksatla Elem haftasının Perşembe gününde, Metropolitler kiliselerde 12 kişinin ayağını yıkayarak İsa'nın fedakarlığını yaşatır.
Cuma günü ise İsa'nın çarmıha gerilişi sebebiyle “Defin Töreni” yapılır. Defin Töreni'nde sembolize bir tabut kilise içerisinde kutsanır ve tören sonunda tüm Süryani halkı o tabutun altından geçerek sirke içer. İsa çarmıha gerildikten ve ölmeden önce annesi Meryem ve nişanlısı Yusuf'a susadığını söyler, su olmadığı için de İsa'ya bir bez ile sirke verilir. Defin Töreni'nin bitiminde de İsa'nın çektiği acıya ithafen sirke içilir veya bu sirke Paskalya yumurtasının suyuna dökülür.
‘Kom Moran Men Kabro!’
Pazar günü ise Süryani Ortodoks inancına göre İsa'nın öldükten 3 gün sonra dirilişi maksadıyla Diriliş Kıyam (Paskalya) Bayramı kutlanır. Süryaniler, Diriliş Bayramı’nı şöyle tanımlar: ”Diriliş hem İsa’nın ölüm karşısındaki zaferidir, hem de onun aracılığıyla bizim ölüm karşısındaki zaferimizdir. Çünkü İsa bizlere kendi dirilişi gibi bir diriliş ve sonsuz yaşam vaat etmiştir." 50 günlük oruçlarını ayin sonunda ruhaninin verdiği okunmuş olan ve her Süryani’nin yılda en az iki kere alması gereken 'kıddas' ekmeğini yuttuktan sonra sonlandıran Süryani Ortodokslar, birbirlerinin evlerine gidip bayram ziyaretleri gerçekleştirerek hazırladıkları çörek, sütlaç ve paskalya yumurtalarını paylaşırlar. Kıyam Diriliş Bayramı Süryanice “Kom Moran Men Kabro! , Rab dirildi!” diyerek kutlarlar. Karşılığında da “Şariroyith Kom!, Gerçekten dirildi!” diye kutlanır.
Mezarlık günü
Her yıl bayram gününden bir sonraki gün olan pazartesi ise Süryanilerin mezarlıklarında kilise ayinleri düzenlenir. Ölülerini de unutmayarak her yıl mezarlıkta düzenledikleri ayin ve buluşmayla bereket lokmaları ve erzaklar paylaşan Süryani Ortodoks halkı, her mezarın önünden geçerken bir şeyler yiyip içerek bu paylaşıma ortak olur. Ardından da ruhaniler ve şemmaslar (öğrenciler) tüm mezarları ilahiler eşliğinde gezerek rahmet duaları eder.