MÛŞ - Yeşil Sol Parti Mûş Milletvekili Sümeyye Boz’un çocuk yaşta evlendirilmeler ve istismarına ilişkin Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş’a gönderdiği soru önergesine verilen cevapta, “Evlenme sayısına bakıldığında; 2022 yılında 668 erkek, 11,520 kız çocuğu evlenmiştir” denildi.

 

Yeşiller ve Sol Geleccek Partisi (Yeşil Sol Parti) Mûş Milletvekili Sümeyye Boz’un, Aile ve Sosyal Hizmetler  Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş’a 14 Haziran’da çocuk evlendirmeler ve istismarına ilişkin gönderdiği soru önergesi cevaplandı.   

 

Sümeyye, bakanlığa gönderdiği soru önergesi şu şekilde:

 

“* Bakanlığınızın 2013 yılında evlilik adı altında kız çocukların istismara maruz bırakılmasını önlemek ve spora yönlendirmek amacıyla kurulan Muş Yağmur Spor Kadın Futbol Takımı’nı desteklemeye yönelik girişimleri olacak mıdır?

 

* Muş ve çevre illerinde son 5 yıl içinde evlilik adı altında çocukların istismara maruz bırakıldığı vaka sayısı kaçtır?

 

* Evlilik adı altında kız çocukların istismara maruz bırakılmasını önlemeye yönelik Bakanlığınızın çalışmaları nelerdir?”

 

Bakan Mahinur Özdemir Göktaş’ 25 Temmuz’da gönderilen soru önergesini şu şekilde yanıtladı:

 

“Küresel ölçekte kabul edilen görüşe göre, 18 yaşından küçükler ‘çocuk’ ve taraflardan birinin bu yaştan önce yaptığı evlilikler ‘erken yaşta evlilik’ olarak değerlendirmektedir.

 

Türk hukuk sisteminde Türk Medeni Kanunu’na göre;

 

* 1 8 yaşını dolduran kadın ve erkekler kimsenin rıza ve izni olmadan evlenebilir.

 

* 17 yaşını dolduran kadın ve erkek anne babasının izniyle evlenebilir.

 

* 16 yaşını dolduran kadın ve erkek ise olağanüstü bir durum ve pek önemli bir sebebin varlığı halinde hakim kararı ile evlenebilir.

 

Ülkemizde yalnızca resmi nikahla yapılan evlilikler kanunen geçerli olduğundan bu evlilikler kayıt altına alınmaktadır.

 

Evlilik yaşı ile ilgili veriler, İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi’nden (MERNİS) elde edilmekte, ilgili istatistikler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından belirli dönemlerde yayımlanmaktadır.

 

Söz konusu verilere göre evlenme oranları;

 

* 2022 yılında 1ó-17 yaşında evlenenlerin toplam evlilikler içindeki oranı erkek çocuklar için yüzde 0,12; kız çocukları için yüzde 2 olmuştur. Evlenme sayısına bakıldığında; 2022 yılında 668 erkek, 11,520 kız çocuğu evlenmiştir. Bir önceki yıla kıyasla erken yaşta evlenme sayısı 1648 kişi ve %13 oranında azalmıştır.

 

* Kız çocuk evliliklerinde düşüş trendi 10 yıldan uzun süredir devam etmektedir. Erken yaşta evlilik oranının en yüksek orana ulaştığı 2009 yılındaki yüzde 8,1 oranına göre 2022 yılında yüzde 76’lik bir düşüş yaşandığı söylenebilir. Erken yaşta evliliklerin en fazla yaşandığı 2005 yılında 51.944 kız çocuğu evlenmiştir. Bu sayı 2022 yılı itibariyle yüzde 78 oranında düşmüştür.

 

Bakanlığımızın kadın ve kız çocuklarının haklarını korunması bağlamında politika önceliklerinden biri de erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadeledir. Erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadeleye ilişkin Bakanlığımızca yapılan çalışmalar aşağıda özetlenmiştir:

 

Bakanlığımız tarafından erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadele amacıyla gerçekleştirilen en önemli çalışmalardan biri yerel eylem planlarıdır. Erken yaşta ve zorla evlilik olgusunu doğuran etmenler kimi zaman yerele özgü olabildiği için sorunun çözümünü yerelde ve yerel unsurlarla iş birliği ile aramak gerekmektedir. Türkiye’de erken yaşta evlilik oranlarının yüksek olduğu illerde (Ağrı, Aksaray, Antalya, Bitlis, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Iğdır, İzmir/Kiraz, Kahramanmaraş, Kars, Kilis, Mardin, Muş, Nevşehir, Niğde, Şanlıurfa, Van, Yozgat) ‘Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Mücadele İ1 Eylem Planları’ yürürlüktedir.

 

Güncel ihtiyaçlar doğrultusunda İ1 Eylem Planları diğer illere de yaygınlaştırılmaktadır. 2022 yılında Afyonkarahisar, Ardahan, Edirne, Siirt illeri tarafından ‘Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Mücadele İ1 Eylem Planı’ hazırlanmış ve uygulanmaya başlanmıştır.

 

Eylem planları kapsamında kız çocuklarının okula devamını artırmaya yönelik faaliyetler, farklı hedef gruplara yönelik eğitim ve farkındalık faaliyetleri, medyaya yönelik faaliyetler, kız çocuklarını spor yoluyla güçlendirmeye yönelik faaliyetler, kız çocuklarını rol model kadınlarla buluşturmayı amaçlayan faaliyetler vb. yer almaktadır.

 

İl Eylem Planlan yıllık olarak izlenmekte dönemsel olarak il eylem planı olan itici bir araya gelerek iyi uygulama örneklerinin ve deneyimlerinin paylaşılmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilmektedir.

 

Ulusal ve uluslararası çalışmalar doğal afetlerin sonuçlarının dezavantajlı konumda olan bireylerin yaşamlarını daha olumsuz etkileyebileceğini belirtmektedir. Bu çalışmalar kriz durumlarının cinsiyet eşitsizliğini derinleştire bildiğini, kadınların ve kız çocuklarının dezavantajlı konumlarını artırabildiğini ifade etmektedir. Bu risklerden biri de erken yaşta ve zorla evliliklerdir.

 

Türkiye İstatistik Kurumu verileri incelendiğinde depremden etkilenen illerin önemli bir çoğunluğunun aynı zamanda erken yaşta evliliklerin de yüksem oranda yaşandığı iller olduğu görülmektedir. Ekonomik yoksulluk, eğitim ortamından uzak kalma gibi nedenlerin de etkisiyle yaşanan deprem felaketi sonrasında önümüzdeki dönemde deprem bölgelerinde erken yaşta ve zorla evlilik sayılarının artma olasılığının olduğu değerlendirilmektedir.

 

Bu çerçevede depremden etkilenen iller başta olmak üzere tüm illerde depremden etkilenen vatandaşlara yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Bu çerçevede;

 

* 81 İl Müdürlüğüne depremden etkilenen vatandaşlara yönelik erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadele konusunda çalışmalar yapması talimatı verilmiştir.

 

* Deprem illerinden olup il eylem planı olmayan illere (Adana, Adıyaman, Elazıg, Osmaniye, Malatya) Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Mücadele İl Eylem Planı hazırlama talimatı verilmiştir. Depremden kısmen daha az etkilenen Adana, Osmaniye ve Elazığ illerine 15 Mayıs 2023; Malatya ve Adıyaman illerine 30 Eylül 2023 tarihine kadar süre verilmiştir. Bu illerden Elazığ ve Osmaniye İI Eylem Planını hazırlayıp yürürlüğe girmesi sağlamıştır. Adana ilinde kısa zaman içinde İl Eylem Planı yürürlüğe girecek olup, Malatya ve Adıyaman illerinde çalışmalar devam etmektedir.

 

* 11 Eylem Planı olan deprem illerine ise (Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Şanlıurfa) faaliyetlerini gerçekleştirirken depremden etkilenen vatandaşların özel durumunu göz önünde bulundurmaları istemiştir.

 

Bakanlığımız tarafından erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadele amacıyla gerçekleştirilen bir başka çalışma başta kamu görevlileri olmak üzere tüm hedef gruplara yönelik verilen eğitimlerdir. Farklı kurumlarla işbirliği içerisinde başta Bakanlığımız taşra personeli olmak üzere, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığının merkez ve taşra teşkilatı personeline yönelik ‘erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadele’ eğitimleri verilmektedir. İI Müdürlüğümüz personeli tarafından da başta muhtarlar olmak üzere, anne-babalara, gençlere yönelik eğitimler düzenlenmektedir.

 

Bakanlığımızca IPA-II kapsamında yürütülen ‘Türkiye’de Çocuk Haklarımı Desteklenmesi İçin Teknik Yardım Projesi’, Kasım 2021 tarihinde başlatılmış olup, Kasım 2024 tarihine kadar sürdürülecektir. Proje kapsamında, ‘erken yaşta evliliklerin önlenmesi” proje amaçlarından biri olarak belirlenmiş ve bu çerçevede erken yaşta evliliklerin önlenmesine yönelik farkındalık çalışmaları yürütülecek, farklı hedef gruplarına yönelik bilgilendirici materyaller ve kamuoyuna yönelik kamu spotları hazırlanacaktır. Ayrıca, şiddet vakaları, dava süreçleri ve sonuçları, illere göre dağılımı konusundaki güncel veriler Adalet Bakanlığı UYAP sistemi, İçişleri Bakanlığı POL-NET ve Jandarma Genel Komutanlığının veri sistemi üzerinde toplanmaktadır.”