Dilan Babat

 

ANKARA - Geçmiş yasama döneminde başta PKK Lideri Abdullah Öcalan’a yönelik tecrit olmak üzere cezaevlerindeki hasta tutsakları, kadına yönelik şiddeti ve kadın katliamlarını görmeyen Meclis, yeni yasama döneminde de sorunları görüp gündemine almak yerine tatile girdi. 

 

AKP, iktidarda olduğu sürece boyunca sokakta, evde, siyaset alanında ve mecliste kadınlara, çocuklara ve Kürtlere dönük yaklaşımıyla toplumun yarısını görmezden geldi. 2022-2023 yılı boyunca çıkardığı yasalarla Kürt sorunu ve kadınlara dönük katliamları daha fazla derinleştiren iktidar, kendisine muhalif olan tüm kesimlere yaşam alanlarını neredeyse yok etme hedefine girdi. 2022 yılında kadınları, çocukları koruma ve güçlendirme mekanizmaları ve kanunları çıkarmak yerine iktidar bu yılda savaşa, ranta, sermayeye dönük kanun ve bütçeler çıkarmaya devam ederken, seçimlerin ardından oluşan yeni Meclis de, tatile girdi. Önceki gün Muğla’nın Milas ilçesine bağlı İkizköy mevkiinde bulunan Akbelen Ormanları’ndaki doğa talanı için muhalefetin olağanüstü çağrı üzerine toplanmak zorunda kalan Meclis, hiçbir şey yapmadan yeniden tatile girdi. Peki Meclis’te neler oldu, neleri görmedi?

 

Cezaevi’ne alınmayan yeşil, kırmızı, sarı renkli elbise Meclis’te

 

2022 yılı başında Meclis’te dikkat çeken konuların başında biri Elazığ Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutulan Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eşbaşkanı ve Colemêrg (Hakkari) Milletvekili Leyla Güven’e gönderilen elbisenin sarı, kırmızı ve yeşil renkleri barındırmasından dolayı cezaevine alınmaması oldu. HDP Grup Başkanvekili Meral Danış Beştaş, Genel Kurul’a aynı elbiseyi giyip gelerek tepkisini dile getirdi. Meral, “Yeşil, kırmızı ve sarı yasak mı? Renklere yasak olabilir mi? Bir ülkede renk yasak olabilir mi? Yasaklanamaz. Bu elbisenin alınmaması keyfiyetin, hukuksuzluğun vardığı noktadır” dedi.  

 

Bulun(a)mayan Gülistan Doku’nun ailesi Meclis’te

 

Ocak ayında Gülistan Doku’nun ailesinin Meclis’e gelerek kızlarının akıbetini sordu. Dersim’de 5 Ocak 2020’den bu yana kayıp olan Munzur Üniversitesi öğrencisi Gülistan’ın annesi Bedriye, babası Halit ve ablası Aygül Doku, Dersim’de başlattıkları “Adalet Nöbeti’ni” Ankara’da Meclis önüne gelerek sürdürdü. Önce Meclis’te grubu olan partilerle görüşen aile, siyasi partilerden Gülistan’ın bir an önce bulunması için adım atılması çağrısında bulundu. Aile daha sonra Meclis’in önünde oturma eylemi gerçekleştirdi. Meclis önünde ailenin oturulmasına izin verilmezken, aile de polisler tarafından darp edildi.  Adalet Bakanlığı’nın olduğu binanın önüne gelerek nöbetlerine devam eden aile burada da polislerce darp edildi. Adalet Bakanlığı ile görüşmek isteyen ailenin ısrarlı taleplerine rağmen Adalet Bakanı, aile ile görüşmedi. 

 

2022 yılında hedef Semra Güzel oldu

 

Kürt siyasetçi kadınlara dönük sık sık saldırı pozisyonunda olan iktidar, 2022 yılında da saldırılarına ara vermedi. Saldırı odağına Halkların Demokratik Partisi (HDP) tutsak bulunan Amed eski Milletvekili Semra Güzel’i aldı. İktidarın bilgisi dahilinde olan çözüm sürecinde yakınını görmeye giden ve fotoğrafları basında paylaşılarak, linç edilme ve dokunulmazlığının kaldırılması süreci başlatıldı. Semra’nın dokunulmazlığı, AKP, MHP, CHP, İYİ Parti oylarıyla 1 Mart 2022’de kaldırıldı. Semra da, HDP Wan eski Milletvekili Tuğba Hezer’e uygulanan “devamsızlık” gerekçesiyle milletvekilliğinin düşürülmesi süreciyle karşı karşıya kaldı. 

 

Semra’nın ardından hedef Saliha Aydeniz

 

Kürt siyasetçi kadınların hedef alınmasına yıl boyunca devam edildi. Bunlardan biri de Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) Eş Genel Başkanı Saliha Aydeniz oldu. Saliha’nın, dokunulmazlığının kaldırılması için Adalet ve Anayasa Komisyonu üyelerinden oluşan Karma Komisyon, 26 Temmuz’da toplandı. Bir kez daha AKP, Meclis’te elde ettiği çoğunluk Kürt siyasetçiler için kullanılırken, MHP ve İYİ Parti milletvekillerinin de ortak olmasıyla Saliha’nın dokunulmazlığının kaldırılması yönünde karar çıktı. 

 

Dedeoğulları katliamında ailenin tek sağ kalan ferdi meclis’te

 

Konya’da 30 Temmuz 2021 yılında tetikçi Mehmet Altun tarafından katledilen Dedeoğulları ailesinden sağ kalan Çetin Dedeoğulları yılın ikinci yarısında Meclis’te grubu olan siyasi partileri ziyaret etti. Çetin, siyasi partilerden, tetikçinin yanı sıra katliamda parmağı olanların araştırılmasını talep etti. Çetin’in taleplerine rağmen, Konya’da görülen saldırı ve katliam davasında ismi geçen faillerin hepsi tahliye olup beraat ettirildi, sadece tetikçi Mehmet Altun’ a ceza verildi.

 

Sansür yasası kabul edildi

 

Yıla damgasını vuran bir diğer önemli konu ise kamuoyunun da tepkisine yol açan, aynı zamanda 2023 seçimlerine gidilirken hazırlanan “Sansür yasası” olarak bilinen internet medyası ve dijital medyaya yeni yaptırımlar ön gören kanun teklifi oldu. Kanun teklifi, Meclis Genel Kurulu’na geldikten sonra AKP ve MHP’nin oyları ile kabul edilerek yasalaştı. Sansür Yasası, İstanbul’un Beyoğlu ilçesinde bulunan İstiklal Caddesi’ndeki patlamayla beraber dijital medyaya erişim engeli ile birlikte uygulanmaya başlandı. Bu durum 2023 seçim süreci boyunca da devam etti.  

 

‘Jin jiyan azadî’ sloganına sansür

 

Meclis Genel Kurulu’nda AKP’nin “Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin üçüncü bölümünün görüşmeleri esnasında İran rejimi tarafından katledilen Jîna Emînî gündeme geldi. Görüşme öncesi gündem dışı konuşmalarda HDP Riha Milletvekili Ömer Öcalan, İran’da Jîna’nın katledilmesi sonrası devam eden direnişe dair söz aldı. Evrenselleşen “Jin jiyan azadî” sloganıyla birlikte kadın direnişinin daha fazla evrenselleştiğini söyleyen Ömer’in “Jin jiyan azadî” ve “Bijî berxwedan, bijî azadî” ifadeleri, Meclis tutanaklarına geçmedi. 

 

Kimyasal silahlara dair araştırma raporu 1 yıldır kamuoyuna açıklanmadı

 

2022 yılında Meclis’te en fazla tartışılan ve en fazla tepki gösterilen konuların biri de Türkiye’nin Güney Kurdistan bölgesine yönelik düzenlediği saldırılarda kimyasal silah kullanması. Önce Bütçe Komisyonu’nda dile getirilen kimyasal silah kullanımı araştırılsın istemine karşılık, AKP, kimyasal silah kullanılmadığını iddia etse de, AKP’li birçok milletvekili “Ne varsa araştırılsın” sözlerine rağmen herhangi bir adım atılmadı. Meclis Genel Kurulu’nda Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ne asker gönderilmesine ilişkin yapılan tezkere görüşmelerinde HDP’li milletvekilleri, kimyasal silah kullanımının acilen araştırılması çağrısında bulundu. Buna rağmen, dönemin Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, kendilerinin bir heyet gönderdiğini ve raporlar hazırladıklarını iddia etti. Hulusi Akar’ın iddia ettiği araştırma raporu hala kamuoyuna açıklanmış değil.

 

Kürtçe’ye tahammülsüzlük

 

Her dönem olduğu gibi bu dönemde de Genel Kurul’da Kürtçe’ye dönük tahammülsüzlük devam etti. HDP’li İmam Taşçıer’in bütçe görüşmelerinde partisi adına söz alarak, Kürtçe konuşması, AKP ve MHP’liler tarafından manipüle edildi. İmam Taşçıer, Kürtçe konuşmasına devam ederken, mikrofonu kapatıldı. HDP sıralarında, “Kürtçe’ye tahammülünüz bile yok iken Kürt sorunu böyle mi çözülür” tepkilerine karşılık AKP ve MHP’liler, “Anlamıyoruz” gerekçesini öne sürdü. 

 

HDP eski milletvekili Remziye Tosun hedef alındı

 

2022 yılı bütçe görüşmelerinde en gergin anlar yine İçişleri Bakanlığı’na dair görüşmelerde yaşandı. Dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, muhalefetin eleştirilerine sürekli tehdit ve cinsiyetçi küfürler kullanarak cevap verdi. HDP’nin eleştirilerine ise, Süleyman Soylu sık sık “teröristsiniz” diye cevap verdi. Hızını alamayan Süleyman Soylu, savaşların bitmesi ve İmralı yolunun açılması için tülbendini Genel Kurul’a atan HDP Amed Milletvekili Remziye Tosun’u hedef gösterdi. Bununla da yetinmeyen Süleyman Soylu, uyuşturucu baronlarıyla, tecavüz failleri ve cemaat kurucuları ile çektirdiği fotoğrafları görmeyerek, HDP’li belediyeleri yolsuzlukla suçladı. 

 

Kadınlara sorulmayan başörtü yasası da Meclis’e getirildi

 

Başörtüsü de Meclis’te tartışılan konulardan biri oldu. Aralık ayında konuyla ilgili kanun teklifi verilirken, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ilk önce dile getirdiği, iktidarın bu fırsattan istifade etmesiyle hemen getirdiği yasa teklifi 9 Aralık günü, bütçe görüşmelerinde araya sıkıştırıldı. Teklif, Meclis Başkanı Mustafa Şentop, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, AKP Meclis Grup Başkanı İsmet Yılmaz, BBP Genel Başkanı Mustafa Destici ve İstanbul Bağımsız Milletvekili Fatih Mehmet Şeker’in de aralarında bulunduğu 336 milletvekilinin imzası ile verildi. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile Anayasa’nın 24. Maddesine, başörtüsüne anayasal güvence getiren hükümler eklendi. Buna göre, temel hak ve hürriyetlerin kullanılması ile kamu veya özel kesim tarafından sunulan mal ve hizmetlerden yararlanılması, hiçbir kadının başının örtülü ya da açık olması şartına bağlanamayacak. 

 

İntihara sürüklenen Garibe Gezer olayının araştırılması talep edildi

 

Meclis Genel Kurulu’nda 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi’nin görüşmeleri, Adalet Bakanlığı ve bağlı kurumların bütçesi üzerine Aralık ayında da devam etti. HDP Mersin Milletvekili Fatma Kurtulan, İmralı tecridi, hasta tutsaklar ve cezaevlerinde artan hak ihlallerine dair söz aldı. Fatma, konuşmasında, “3 kişi cezaevlerinde yaşamını yitirdi. 34’ü şüpheli. Neden intihar etti araştırdınız mı? Garibe Gezer’e ne oldu? En son Garibe Gezer’e işkence yapıldığına dair görüntüler çıktı. Garibe Gezer intihar mı etti, intihara mı zorlandı, intihar algısı oluşturulup işkenceyle mi katledildi? Bunun araştırılması lazım. Bunun üstünü kapatıyorsunuz” dedi. 

 

En fazla bütçe savaşa ayrıldı

 

16 Aralık’ta 2023 Merkezi Bütçe Kanun Teklifi görüşmeleri sona erdi. Kadına, gençlere, işçiye, emekçiye kaynağın ayrılmadığı, savaşa yüzde 98 artış ile 470 milyar lira ayrıldı.  2022 ile 2023 yılı bütçe kalemleri karşılaştırmasında 1 trilyon 470 milyar lira olan vergi gelirleri, yüzde 225 artışa 3 trilyon 200 milyar lira; 330 milyar lira olan faiz ödemeleri, yüzde 72 artışla 565 milyar lira; 240 milyar lira olan savunma ve güvenlik harcamaları yüzde 98 artışla 470 milyar lira; 214,8 milyar lira olan mal ve hizmet harcamaları yüzde 49 artışla 319 milyar lira; 278 milyar lira olan bütçe açığı yüzde 137 artışla 660 milyar lira; 1 trilyon 78 milyar lira olan cari transferler yüzde 56 artışla 1 trilyon 682 milyar lira olarak gerçekleşti.

 

21 bin 929 önerge yanıtsız bırakıldı

 

2022 yılı içinde HDP’li milletvekilleri tarafından verilen birçok önerge engellenirken, yazılı soru önergelerinin büyük bir kısmına ilgili bakanlıklar tarafından cevap verilmediği, birçoğunun ise genellikle Meclis iç tüzüğü gerekçe gösterilerek iade edildiği görüldü. En fazla önergeye yanıt vermeyen bakanlık, Adalet Bakanlığı oldu. 27’nci dönem 5’inci yasama yılında HDP’nin 73 bin 779 yazılı sorun önergesinin 71 bin 248’i işleme alınmış, işleme alınan önergelerden sadece 9 bin 847’si süresi içerisinde, 35 bin 723’ü ise süresi geçtikten sonra olmak üzere toplamda 45 bin 570’i cevaplandı, 21 bin 929’u yanıtsız bırakıldı, bin 319 önerge ise iade edildi. 

 

HDP’liler hakkında 214 fezleke hazırlandı

 

Meclis’in 27’nci döneminde 4 bin 534 Kanun Teklifi’nin 263’ü kanunlaştı. Bu dönemde AKP’nin verdiği 263 kanun teklifinin dışında hiçbir siyasi partinin kanun teklifi kabul edilmedi. Öte ayndan dokunulmazlıkların kaldırılmasına yönelik 256 fezleke verildi. Bu fezlekelerin 214’ü HDP’, 18’i DBP, 10’u CHP, 7’si TİP milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılmasına yönelik oldu.  

 

Aile Bakanı’ndan H.G. itirafı

 

Kadınların çok büyük tepkilerine neden olan ve iktidarın menzil ve tarikatlara yönelik tutumunu bir kez daha ortaya çıkarabileceği Aliağa Cemaati’ne bağlı Hiranur Vakfı kurucusu Yusuf Ziya Gümüşel’in kızı H.K.G.’nin 6 yaşında iken, müridi Kadir İstekli ile evlendirerek, sistematik tecavüze uğramasına neden olması bütçe görüşmelerinin sürdüğü Meclis Genel Kurulu’nda gerilime neden oldu. Dönemin Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık’ın, olaydan 2020 yılından bu yana haberdar olmasına tepki gösteren muhalefet partileri, iktidarın olaydaki sorumluluğuna işaret etti.

 

Komisyon sadece kuruldu

 

2023 yasama yılında Hiranur Vakfı kurucularından Ziya Gümüşel’in, kızı H.K.G.’yi 6 yaşındayken müridi Kadir İstekli ile evlendirerek sistematik tecavüze maruz bırakması haberlerinin ardından muhalefet partileri Meclis’te “çocuklara yönelik her türlü istismarın önlenmesi ve alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi” amacıyla Meclis Araştırma Komisyonu kurulmasını talep etti. Komisyon, kurulma aşamasında kaldı. HDP, CHP, AKP, MHP ve İYİ Parti’nin ortak önergesiyle Meclis’te görüşülen talep kabul edilerek Meclis’ten geçti.

 

İmralı’ya gitme başvurularına hala yanıt verilmedi

 

Meclis Genel Kurulu’ndan en fazla dile getirilen konularından başında yaklaşık 29 aydır hiçbir haber alınamayan PKK Lideri Abdullah Öcalan’a dönük mutlak iletişimsizlik halinin devam ettirilmesi oldu. Genel Kurul’da tecridi protesto eden HDP’li vekiller, Meclis önünde “Adalet nöbeti” tutu. PKK Lideri’ne dönük tecridin bir an önce kaldırılması çağrısında bulunan HDP’li vekillerin eylemlerinin ardından HDP Eş Genel Başkanları, Parti Sözcüsü, DBP Eş Genel Başkanları  Adalet Bakanlığı’na İmralı’ya gitme başvurusunda bulundu. Başvuruya hala yanıt verilmiş değil.

 

28’nci yasama döneminde en fazla kadın vekil sayısı Yeşil Sol Parti’de oldu

 

Cumhurbaşkanlığı ve 28’nci dönem parlamento seçimlerinin 14 Mayıs’ta yapılmasının ardından en fazla kadın vekil sayısına Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (Yeşil Sol Parti) oldu. Siyasi partilerde, 600 vekilin sadece 120’si kadın olurken, Yeşil Sol Parti eşit temsiliyeti baz alarak hazırladığı listeler sonucunda 30 kadın vekili Meclis’e gönderdi. Bu dönem daha fazla erkeği bünyesinde barındıran Meclis’te kadınların ilk işi iktidarın kadınlara dönük politikalarını ve PKK Lideri Abdullah Öcalan’a  dönük tecritte tepki göstermek oldu.

 

28’nci yasama dönemi tecritle başladı

 

Yeşil Sol Parti kadın milletvekillerinin ilk işi kendi bölgelerinde “evlilik” adı altında yaşanılan çocuk istismarlarına dönük önergeler vererek genel kurulda bunu dile getirdi. Genel kurulda konuşan Yeşil Sol Parti Şirnex Milletvekili Newroz Uysal, PKK Lideri Abdullah Öcalan’a dönük mutlak iletişimsizlik hali, “Sayın Öcalan’ın sesi kısılmak istenmekte, toplumun demokrasi talebi ve barış umudu tecritle yok edilmektedir” sözleriyle dile getirdi.

 

Hızını alamayan iktidar yeniden bir af düzenlemesi yaptı

 

PKK Lideri Abdullah Öcalan’a dönük mutlak iletişimsizlik halini görmemekte ısrar eden iktidar, yasama yılının yarısında yine kendi isteği doğrultusunda torba yasası kanunu adı altında yeni düzenlemeler yaptı. Torba yasaya bir anda “af” düzenlemesini sıkıştıran iktidar, düzenlemeyle birlikte Covid-19’dan kaynaklı salıverilen tecavüz, şiddet, katliam faillerinden cezası az olanların cezaevine yeniden dönmeyeceği kararını verdi. Cezaevinde bulunan ağır hasta tutsakları bırakmayan, cezaevlerini kadın katliamları için boşaltan iktidarın yeni süreçte yeniden bir siyasi soykırım operasyonu gerçekleştirmek için cezaevlerini boşaltmaya çalıştığı da sık sık dile getirilen konulardan biri oldu. 

 

Kürtlerin siyasi iradeleri yok sayılmaya devam etti

 

Kürtlerin iradesini her alanda yok sayan iktidar, yasama dönemin yarısında ise HDP’li bir çok milletvekili hakkında fezleke hazırladı. HDP Meclis Başkanvekili Nimetullah Erdoğmuş başta olmak üzere 42 milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin 65 Cumhurbaşkanlığı tezkeresi Meclis Başkanlığı’na sunuldu. Fezlekeler, Meclis Başkanlığı'nca Anayasa ve Adalet Karma Komisyonu'na havale edildi. Komisyona gelen dosyalar kapsamında dokunulmazlığının kaldırılması talep edilen isimlerin tamamı ise şöyle: “HDP Elih milletvekilleri ve Kadın Meclisi Eş Sözcüsü Ayşe Acar Başaran, Mehmet Rüştü Tiryaki, Feleknas Uca, Necdet İpekyüz, Dersim Milletvekili Alican Ünlü, İstanbul Milletvekilleri Musa Piroğlu, Dilşat Canbaz Kaya, Erol Katırcıoğlu, Züleyha Gülüm, Şırnex Milletvekilleri Nuran İmir, Hasan Özgüneş, Merdin Milletvekilleri Pero Dundar, Ebru Günay, İzmir Milletvekili Murat Çepni, Colemerg Milletvekilleri Sait Dede, Amed Milletvekilleri Dersim Dağ, Remziye Tosun, Ankara Milletvekili Filiz Kerestecioğlu, Riha Milletvekilleri Ayşe Sürücü, Nusrettin Maçin, Nimetullah Erdoğmuş, Dilok Milletvekili Mahmut Toğrul, Agiri Milletvekilleri Dirayet Dilan Taşdemir, Berdan Öztürk, Abdullah Koç, Mûş Milletvekilleri Gülistan Koçyiğit, Şevin Coşkun, Wan Milletvekilleri Murat Sarısaç, Sezai Temelli, Muazzez Orhan Işık, Tayyip Temel, Sêrt Milletvekilleri Meral Danış Beştaş, Sıdık Taş ve Mersin Milletvekili Rıdvan Turan'a ait dosyalar yer aldı.”