Gülistan Gülmüş

 

AMED - Amed’de Kürt kadın kimliğinin, kültür ve sanatının ön plana çıkması için grafiti yaptıklarını dile getiren grafiti sanatçısı Neşe Toprak, Amed duvarlarında bulunan yazı ve çizimlerin düzene ve sisteme gösterilen bir isyan yöntemi olduğunu söyledi.

 

Amed’in neredeyse her sokağında duvar yazı ve çizimlerine rastlamak mümkün. Özellikle Sûr, Rezan (Bağlar) ilçelerinde sık görülen bu yazılar ve çizimler neler anlatıyor? Amed halkı hem kimlik ve dil üzerinden gerçekleştirilen hak ihlallerini, katliamları, savaşları gördü hem de ekonomik kriz ile gelişen yoksulluğu… Bunlar da beraberinde bir yandan isyanla harmanlanan direnişi bir yandan da umutsuzluğun doğurduğu vazgeçişi getiriyor. Elbette Amed duvarları sadece bunlardan ibaret değil. Tarihi olaylara sahne olmuş kentte sanat ve müzik de önemli bir yere sahip. Direnişe, isyana, unutulmaz sözlere, portrelere ve daha nice konulara kucak açan duvarlarda da bir sanat işleniyor.

 

Neşe Toprak da yıllardır grafiti yapan kadınlardan biri. Neşe, Kürt kadın kimliği ile Kürt kültür ve sanatının unutulmamasını amaçlıyor. Amed’in duvarlarının ne anlattığına ve grafiti sanatının neden önemli olduğuna dair grafiti sanatçısı Neşe ile konuştuk.

 

Sisteme karşı bir sanat olarak grafiti

 

Sözlerine grafiti sanatının nasıl geliştiğiyle başlayan Neşe, sanatın yaşamla iç içe olduğunu vurgulayarak, “Grafiti sanatı 2000’li yıllardan sonra çok popüler olmaya başladı ama temeli mağara resimlerine dayanıyor. Grafiti kamusal alanda duvarlara yapılan bir sanat dalıdır. 2000’li yılların sonunda hip-hop ve rap müziğin yükselmesiyle beraber bunu görsel alana çeviren sanatçılar oldu. Grafiti toplumsal mesajlar veren çalışmalardır. Çünkü sanattan söz ediliyorsa yaşamla içli dışlı olmalı. Aynı zamanda isyanı simgeleyen bir sanat dalıdır. Bunun illegal olduğu taraflar da vardır. Çünkü nihayetinde sisteme karşı, iktidari bir yapıya karşı, yanlış düzene karşı bir tepki olarak ortaya çıkmış ve günümüze kadar gelmiştir” ifadelerini kullandı.

 

‘Kültürümüzü yansıtacak çalışmalar yaptık’

 

Grafiti yapma amaçlarının başında Kürt kimlik ve kültürünün unutulmamasını sağlamak olduğunun altını çizen Neşe, amaçlarını, “Halkımızı hafızayla birleştirme çabası içerisine girmiştik” sözleriyle vurguladı. Neşe, “Grafiti duygu durumunun dışa vurumudur. Bunu duvar yazılarında da görebiliriz. 2019 yılında 4 kadın arkadaş grafiti çalışmaları yapmıştık. Burada temel amaç kadın kimliğimizle beraber Kürt kültürümüzü de yansıtacak çalışmalar yapmıştık. Bunu da duvarlara yazılan cinsiyetçi küfürlerin üzerine yaparak bir isyan, tepki olarak dönüştürüp güzel çalışmalarımızı resmetmiştik. Asimilasyon politikaları hala devam etmektedir. 2016 yıllarının sonlarına doğru kayyımlarla beraber bu durum çok ayyuka çıkmış ve devam etmektedir. Biz de kendi Kürt kimlik ve medeniyetimizi, destanlarımızı, sanatçıların unutturulmaya çalışıldığı bir dönemde kamusal alanda grafiti çalışmaları yaparak toplumu ya da gençlerimizi, halkımızı hafızayla birleştirme çabası içerisine girmiştik. Halktan aldığımız tepkiler çok güzeldi. Çünkü unutturulmaya çalışılan bir hafızayı, sanat dili ile canlandırmak istemiştik” şeklinde konuştu.

 

Getto tarzı çalışmalar yapan ‘gizli kahramanlar’

 

Neşe, Amed’de yaptıkları çalışmaları, kadın mücadelesi temelinde esas aldıklarını dile getirerek, “Sanat yaşamdan ayrı düşünülemez. Madde bağımlığıyla mücadele eden bir noktadayız. Aynı zamanda kadın direnişini ön plana çıkardığımız, cinsiyetçi tavırlarla mücadele ettiğimiz bir dönemdeyiz. Bunu sanatın diliyle isyanımızı, tepkimizi dile getiriyoruz. Getto tarzı çalışmalar yapıp bir anda bir gece bir duvara tepkisel olarak bir grafiti sanatı yapılmış. Bu çok yetenekli ve ‘gizli kahramanlar’ dediğimiz kişiler tarafında yapılıyor. Bu kişileri öne çıkarıp ya da onların kimliklerine ulaşıp bunu sanatla birlikte yaşamlarını devam ettirmelerini, bu noktada destek olunması gerektiğini düşünüyorum” dedi. Dünyaca ünlü grafiti sanatçısı Benksy’nin de sanatını yanlış giden düzen ve sisteme karşı sergilediğini dile getiren Neşe sözlerine, “Sanat çok güçlü bir silahtır. Bir duygunun, isyanın, konunun anlatılabilmesi için grafiti sanatı vardır” sözlerine yer verdi.

 

‘Halkı diriltmede güç veriyor’

 

Amed’in sokaklarını bir proje dahilinde gezdiğini kaydeden Neşe, şehrin her yerinde duvar yazılarının olduğuna değindi. Grafiti sanatı içerisinde yer aldığı için yazılanların ne anlama geldiğini daha iyi hissettiğini dile getiren Neşe, şunları paylaştı: “Amed’in çok köklü ve derin duygulara sahip bir yapısı var. Özellikle 2015 savaş sürecinden sonra yazılan yazıların bile insanları, grafiti, duvar yazıları yapan gizli kahramanlarımızı ne kadar derinden etkilediğini görüyoruz. Amed’in aslında güzelliklerinin olduğunu ve bundan sonra çalışmalarla birlikte bir şekilde topluma yansıtmak ve halkı tekrardan diriltmek noktasında güç verdiğini düşünüyorum. Sanatın iyileştirici gücüne inandığımız müddetçe birçok sanat dalıyla birlikte grafiti sanatının da gelişip özen gösterilmesi gerektiğini düşünüyorum.”