MARDİN - Mezopotamya'da herkes tarafından bilinen mitolojik efsane olan Şahmeran, günümüzde dillerin ve medeniyetlerin kenti olan Mardin'in her sokağında yaşatılmaya devam ediliyor.

 

Mezopotamya’da mitolojik karakterlerden en bilineni Şahmeran, Mardin'de motiflere dökülerek yaşatılıyor. Bakır plakaların dövülerek yapıldığı Şahmeran motifini, kentin her yerinde hatta uçurtma desenlerinde bile görmek mümkün. 

 

Hakkında birden fazla rivayet bulunan Şahmeran, ‘Yılanların Şahı’ anlamına geliyor. İran-Pers mitolojisinde rastlanan akıllı ve iyicil olarak tanımlanan, belinden aşağısı yılan, üstü ise insan şeklindeki “Maran” adı verilen, doğaüstü yaratıkların başında bulunan ve hiç yaşlanmayan, ölünce ruhunun kızına geçtiğine inanılan varlık. Ancak, Şahmeran'a ilişkin tüm efsanevi kayıtlar ve Şahmeran efsanelerine özgü tüm betimlemelerde varlık dişidir. Şahmeran'ın Akdeniz bölgesinde Tarsus’ta da yaşadığına inanılır. Şahmeran'ın Ceyhan ile Misis arasındaki yılan kalede yaşadığı söyleniyorsa da, efsaneye göre Şahmeran bir yeraltı ülkesinde yılanlarıyla birlikte yaşamaktadır. Aynı isimli bir efsane Mardin yöresinde de geçer. Bu yörede Şahmeran bir resimle tasvir edilir ve Şahmeran ustaları tarafından yapılan tablolar evlerin duvarlarını süsler. Şahmeran'la tanışan ilk insanın ismi bazı kaynaklarda Belkıya olarak geçerken, bazı kaynaklarda bu isim Camşab olarak değişmektedir. Kimi kaynaklarda ise Şahmeran'la ilk buluşan kişinin Lokman olduğu anlatılmaktadır.

 

Farklı kaynaklardaki efsanenin sonu hep aynıdır

 

Şahmeran'ın öldürülmesi olayı, her değişik söylencede ortak sondur. Bu ortak sonun, yani Şahmeran'ın öldürülüşünün ana amacı insanın sağlık ve şifa bulmasıdır. Hatta bazı anlatımlarda Hekim'in Şahmeran ile karşılaşması uzun uzun anlatılmakta, şifa veren otların neler olduğu Lokman Hekim'e Şahmeran tarafından söylenmektedir. Çukurova ve çevre illerde çok yaygın olan Lokman Hekim ve Şahmeran söylencelerinin değişik bir biçimi de İçel'de anlatılır. Hititler zamanında anlatılmakta olan İlluyanka Efsanesi'nde yılana benzeyen bir yaratık olan İlluyanka'nın Fırtına Tanrısı ile olan savaşı anlatılmaktadır. Şahmeran Efsanesi'ne kaynak olabilecek bir diğer mitolojik konu da "Medusa"dır. Yunan mitolojisinde Perseus tarafından başı kesilen Medusa fiziksel olarak aynı yılanlar kraliçesi Şahmeran'a benzemektedir.

 

Mardin sokaklarında Şahmeran'ı her yerde görmek mümkün

 

Bugün Mardin’in sokaklarında dolaşırken, çekiçle örs üzerinde bakır plakaları döverek yapılan çeşitli Şahmeran figürlerin daracık sokakları baştanbaşa süslediği görülüyor. Telkari ustalarının elinde müthiş bir sanat malzemesine dönüşerek ortaya çıkarılan Şahmeran figürlü tepsi ve küçük bakır sofralar, Mardin’i ziyaret etmeye gelen yerli ve yabancı turistleri hayran bırakıyor. Mardin'in daracık sokaklarında bu kadim sanatları icra eden sanatkârlar, bir yandan çalışırken diğer yandan onları seyreden müşterilerine de Şahmeran efsanesini şu sözlerle anlatıyor: “Bir zamanlar Mardin'de, Cemşap isminde uzun boylu, geniş omuzlu, esmer tenli, çok yakışıklı bir genç yaşarmış. Bu genç binlerce yıl önce yedi katlı yeraltında yaşayan yılanları keşfetmiş. Bu yılanlar, şefkatli ve akıllı olarak bilinir huzur içinde yaşarlarmış. Bu yılanların kraliçesi yarı kadın ve diğer yarısı yılan olan Şahmeran’dır. Onu ilk gören insan ise Cemşab olmuştur.”