Medine Mamedoğlu

 

MARDİN - Tarihi Neolotik Çağ’a kadar dayanan dövme (deq) kültürü, Mardin ve Urfa yöresinde yaşayan kadınlar tarafından yaşatılmaya devam ediliyor. Birden fazla simge ve anlamları ile günümüze kadar gelen deq yeni doğum yapmış anne sütü ve çıra isinden yapılıyor.

 

Dünyada birçok halkın kültüründe yer alan dövme, Kürtçe’de ‘deq’ olarak adlandırılıyor. Neolotik Çağ'da doğan ve dünyanın bazı bölgelerinde hala devam eden Şamanizm, Paganizm, Budizm, Zerdüştlük gibi birçok dinde kutsal kabul edilen güneş, ay, yıldız, kuş ve çeşitli geometrik figürler, kutsal metinler gibi insan vücuduna işleniyor. Teknolojinin gelişimiyle birlikte bu gelenek, bazı bölgelerde kaybolmaya başlasa da birçok yerde kadınlar tarafından yaşatılmaya devam ediliyor.

 

Yapılan her bir simgenin anlamı var

 

Şakağına, dudağına, çenesine, kaş arasına, alnına, göğsüne, bacaklarına, burnuna, ayaklarına ve parmaklarına yaptırdıkları güneş, yıldız, kuş, ağaç, bilezik, yarım güneş ve diğer geometrik birçok figürden bazılarının büyüden, nazardan koruması, bazılarının aşiretin damgası, bazılarının güç gösterisi, bazılarının ise güzel görünmeyi sağladığı için yapıldığı belirtiliyor.

 

Mardinli kadınlar bu kültürü yaşatmaya devam ediyor

 

Mardin ve Urfa yöresinde deq belli bir yaşa gelmiş neredeyse bütün kadınlarda görülüyor. Köylerde yaşayan kadınların hala yapmaya devam ettiği deq, son yıllarda yapılışı ne kadar azalmış olsa da Kürtlere has bir kültür olarak devam ediyor. 

 

Deq yeni doğum yapmış bir kadının sütü ve çıra isinden yapılıyor. Deri, iğne ile yaralanıyor ve yaranın içine iğnenin ucundaki boya akıtılıyor. Süt ve çıra isi karışımdan elde edilen mürekkep iğne ile deriye işleniyor. Dövme bitince de temiz bezle sarılıyor. Yapılan deq siyahtan yeşile dönene kadar yıkanmıyor.

 

Bazı deq motifleri ve anlamları ise şöyle:

 

*Tarak motifi: Tarağın güzellik ve süs anlamına geldiği düşünülüyor

 

*Kırkayak motifi: Birçok ayağı bulunduğu için her işi çabuk halledebildiği düşünülen kırkayak, evin işlerini çabuk ve sorunsuz halletmek isteyen kadınlar tarafından tercih ediliyor

 

*Güneş motifi: Genellikle el üzerine yapılan bu motif asalet, aydınlık ve umudu temsil ediyor. Güneşi bedeninde taşıyan kişinin sağlıklı bir hayatı olacağına inanılıyor. Güneş tanrı Şamaş'ın simgesidir ve Mezopotamya toplumu için kutsaldır.

 

*Halhal: Ayak bileklerine taktıkları halhalları tarlada kaybetmekten sıkılan kadınlar kalıcı bir çözüm bulmuş ve halhalı dövme motifi haline getirmişler. 

 

*Nazardan koruyan göz: Nadir rastlanan motiflerden biri. Kem gözden, nazardan koruduğuna inanılıyor.

*Ay motifi: Genç kadınların ay kadar parlak ve güzel olmak için yaptırdıkları desen. Genellikle el üzerine yapılıyor.

 

*Yıldız motifi: El ve çene altına yapılan yıldız motifinin yaptırana olumlu enerji verdiğine inanılıyor.

 

*Tarlada koruyan böcek motifi: Tarlada çalışırken zehirli böcekler tarafından ısırılmaktan korkanlar bu motifi tercih ediyor. Kadınlar tarlada çalışırken kendilerini korumak için yaptırıyorlar.

 

*Kalp motifi: Karşı cinse kendini beğendirmek isteyen kadınların tercih ettiği bir desen. Genellikle el, ayak ve göğüs üzerine yapılıyor.